40663 P1260105

135. Gniezno. Katedra. Przekroje poprzeczne chóru (A) i korpusu nawowego (B)

kanonik krakowski, ufundował kaplicę pod wezwaniem św. Wacława. W katedrze poznańskiej od kilkudziesięciu lat stał nowy chór, a być może czyniono już przygotowania do zastąpienia romańskich naw nowymi. Nawet w prowincjonalnym Włocławku trwała już budowa nowego chóru tamtejszej katedry. Byt już rzeczywiście nąjwyższy czas, aby rozpocząć budowę nowej katedry arcybiskupiej.

Decyzje dotyczące formy nowej katedry musiały uwzględniać w pewnej mierze relacje w stosunku do katedr, których przebudowa gotycka była już zaawansowana. Katedra krakowska nowemu arcybiskupowi znana była doskonale. W dotychczasowej literaturze relacje między katedrą krakowską a gnieźnieńską odczytuje się na płaszczyźnie rywalizacji o królewski charakter jednej i drugiej katedry¹²⁶. Zajmowaliśmy się tym problemem przy okazji omawiania katedry wawelskiej, dochodząc do wniosku, że to nie królewskie funkcje decydowały o jej programie architektonicznym. Pewnego rodzaju rywalizacja oczywiście istniała, była ona jednak efektem długotrw ałych procesów historycznych, które spowodowały, że centrum państwa przesunęło się, i to już dawno, do Małopolski i Krakowa. Gnieźnieńskie arcybiskupstwo było reliktem dawnej stołeczności Wielkopolski i Gniezna, a koronacja Wacława Czeskiego na króla Polski dokonana w Gnieźnie była już ostatnią, jaka odbyła się w tym kościele. Przewiezione do Krakowa insygnia królewskie, dokonana w 1320 roku koronacja Łokietka w Krakowie, następnie jego pogrzeb w katedrze wawelskiej i koronacja w niej Kazimierza Wielkiego jednoznacznie podkreślały stołeczność Krakowa i coraz bardziej zaznacząjący się królewski charakter katedry wawelskiej. Z tego stanu rzeczy Jarosław Bogoria Skotnicki niewątpliwie w pełni zdawał sobie sprawę. Czy istotnie zamiarem jego było zamanifestowanie niezgody na królewski charakter katedry krakowskiej i próba przywrócenia katedrze gnieźnieńskiej dawnego przywileju koronacji królów polskich? Czy z kolei forma katedry byłaby nąjlepszym sposobem manifestacji takich roszczeń? Żadne inne źródła takich zamiarów arcybiskupa nie potwierdząją. Nastąpił bowiem swego rodząju podział między Krakowem i Gnieznem. Katedra krakowska była miejscem koronacji, natomiast koronatorem był nadal arcybiskup gnieźnieński. I tak właśnie wyglądały dwie ostatnie przed 1342 rokiem koronacje: Łokietka w 1320 roku i Kazimierza Wielkiego w 1333 roku.

Natomiast konsekracji arcybiskupa gnieźnieńskiego dokonywać mógł tylko biskup krakowski, na co wszyscy biskupi polscy w XIV wieku wyrazili zgodę¹²⁷. Przewiezienie insygniów królewskich do katedry krakowskiej na koronację Łokietka dokonać się musiało za zgodą arcybiskupa, jako naturalne, gdyż nawet pozostający od wielu lat w ostrym sporze z Łokietkiem krakowski biskup Muskata w podejmowaniu takiej decyzji nie mógł odgrywać roli pierwszorzędnej. Z kolei, gdyby odbywało się to wbrew woli arcybiskupa, ślady tego powinny pozostać w źródłach. Skoro takich nie ma, nie ma potrzeby powoływania źródła zastępczego w postaci formy katedry, która w sposób zakamuflowany miałaby takie roszczenia wyrażać.

Chociaż nie ma śladów jakiegokolwiek sprzeciwu ze strony arcybiskupa gnieźnieńskiego wobec koronacji Władysława Łokietka i Kazimierza Wiel-136. Gniezno. Katedro. Widok z lotu ptaka

■WSCg iS	w	J3B
		^wdR <c«r
-MgŁg* '
	1 i ki
	ilw L^1

jk** i	■g
	1 1 M	9	■B i
		k	8|