42544 Re exposure of DSC03362

POCZĄTKI CHRZEŚCIJAŃSTWA I JEGO ROZWÓJ W I i II W. N.E.

Ł Żródł* do historii wczesnego chrześcijaństwa

Na okres pryncypatu przypada powstanie chrześcijaństwa i jego pierwsze fazy rozwoju. Głównymi źródłami do poznania początków chrześcijaństwa są pisma, które weszły w skład Nowego Testamentu. Tworzą je cztery Ewangelie: według Mateusza, Marka, łjikaaza i Jana, Dzieje Apostolskie, 21 Listów Apostolskich, w tym 14 listów iw. Pawła i Apokalipsa czyli Objawienie Jana. Obok nich dolą wartość dla historyka posiadają te utwory literatury wczesnochrześcijańskiej, które nie weszły do kanonu, są to liczne apokryfy. Część wiadomości zawarta w apokryfach aoatała przyjęta przez ofięjalną tradycję Kościoła, np. informacje dotyczące śmierci i wniebowzięcia Maryi.

Datowanie powstania dzieł Nowego Testamentu nie jest łatwe. Część z nich powstała jeszcze przed zniszczeniem świątyni jerozolimskiej w 70 r. n.e, a część później. Żadna z Ewangelii nie powitała wcześniej jak w latach sześćdziesiątych, a więc minimum w 80 lat po śmierci Jezusa. Wiarygodność zachowanej w nich tradycji jest duka. ponieważ pierwsi chrześcijanie, podobnie jak inni Żydzi z rabi-nacklch szkół, kultywowali mnemotechniczne metody zapamiętywania wydarzeń i pamięciowa ich przekazywanie.

Najztarszą tnęśrią Nowego Testamentu, dąjącą sie dość dokładnie datować ddękł wzmiankom o rzymskich namiestnikach, są Listy Apostoła Pawła, które powstały w latach 50-64 n.e. Jest sporną kwestią, czy najstarszą Ewangelią jest ta według Marka (prawdopodobnie św. Piotra), napisana zapewne w Rzymie około 69 r. z wyraźną tendencją do propagowania idei chrześcijańskich w kręgach nieżydowzkich, nie znąjących Palestyny. Chociaż przeważa dzisiaj na ogól Opinia o starszeństwie Ewangelii według Marka, to część badaczy za pierwszą uważa nadal Ewangelię według Mateusza. Sporną kwestią jest również problem, czy Ewangelia ta była napisana pierwotnie w języku aramejzkim (jako przeznaczona niewątpliwie dla jndeoehrześeijan), czy też od razu w języku greckim-

Autorem m Ewangelii był zapewne Apostoł Mateusz, celnik nawrócony przez Jesusa. Pragnął on przekonać ludność żydowską, te ehratertysństerojssZ twórczym rozwinięciem judaizmu, a Jesus zapowiadanym przez proroków Magnatem.

Ewangelia według Łukasza (być może ucznia ów. Pawła), który był zapewne również autorem Dziejów Apostolskich, powstała niezależnie od Ewangelii według Mateusza, ale mniej więcej w tym samym okresie, tan. po 70 r. tu. Najobszerniejsza i najlepsza literacko spośród Ewangelii, mająca najwięcej cech biografii Jezusa, była przeznaczona dla czytelnika doić wykształconego. Ewangelia według Łukasza została napisana przede wszystkim dla pogan. Można sądzić, te sam j# autor (według tradycji lekarz) nie był 2ydem, lam nawróconym na chrześcijaństwo kulturalnym Grekiem.

Ewangelie według Marka, Mateusza i Łukasza - mimo róśnic związanych z innym kręgiem społecznym i etnicznym ich potencjalnych odbiorców - tnąją wiele cech wspólnych; wszystkie trzy są w pewnym stopnia biografiami Jezusa, noszą nazwę Ewangelii synoptycznych. Zupełnie inny charakter ma Ewangelia według Jana, zawierąjąca bardzo niewiele danych o życiu Chrystusa, będąca natomiast teologicznym wykładem Jego nauki. Okras powstania tej Ewangelii jest obiektem licznych kontrowersji, a jąj teologia, wiele danych dotyczących topografii Palestyny wskazują na okres dość wczesny, przed katastrofą Jerozolimy. Tradycja uznała zaś, że ta Ewangelia jest nąjpóźniąjssa, napisana przes najmłodszego z uczniów Jezusa, Apostoła Jana, pod koniec lat dziewięćdziesiątych w Efezie (w latach 98-96 n.e. św. Jan był wygnany na Patmoa). Krytycy znąjdują w Ewangelii pewne elementy potwierdzające dość późny okres jąj powstania. Ewangelia według Jana miała na cehi oddziaływanie uniwersalne, pozajudejskie. Natomiast przypisywana temu samemu Janowi zapewne wcześniejsza Apokalipsa jest związana z kręgiem wierzeń żydowskich i ich symboliką, nosi wyraźnie antyrzymski charakter. Ałuąje do spraw rzymskich pozwalają datować to dzieło na rządy Domięjana, który odnosił się wrogo do chrześcijan. Niektóre z utworów Nowego Testamentu były adresowane wyraźnie do judeo-chrześcy an (Ewangelia według Mateusza, Apokalipsa), większość miała jednak oddziaływać na nowe kręgi odbiorców pogańskich.

Spisane zapewne przez Łukasza Dzieje Apostolskie stanowią cenne źródło historyczne, obrazujące początki rozpowszechniania się chrześcijaństwa, a zwłaszcza działalność Apostoła Pawła z Tanu. Powstały prawdopodobnie w latach 80-90 n.e. Uzupełnienie wiadomości o apostolski# fazie rozwoju chrześcijaństwa dąje utwór zwany Didachs, czyli Nauka Dwunastu Apostołów, który powstał zapewne około 100 r. w środowisku syryjskim i nie wszedł do kanonu Nowego Testamentu.

Źródła pozachrześcijańskie, rzymskie i żydowskie, niewiele mówią o wczesnym chrześcijaństwie. Swetonluss wspomina może prześladowanie chrześcijan za Klaudiusza, a z pewnością za Nerona (Suetonius, Nero, 16). Sulpiąjusz Sewenie, który opisał oblężenie Jerozolimy na podstawie zaginioną) V księgi Dziejów Tacyta, przytacza mowę Tytusa po zburzeniu świątyni jerozolimski# określającego chrześcijaństwo mianem .żydowskiego zabobonu".

565