Re exposure of DSC03357

Augusta Jo Srai«rei Nerona (14-68 r.)_f i Dzieje (Historia*), które przedstawiały wypadki od 69 r. do końca panowania Flawiuszów (96 r. n.e.). Obie te prace nie zachowały się niestety w całości, z wcześniej napisanych Dziejów (w 14 księgach) dotarły do naszych czasów tylko cztery pierwsze księgi i część piątej, nieco lepiej przedstawia się stan zachowania Roczników.

Chociaż Tacyt wywodził się ze starej arystokracji prowincjonalnej, przejął w pełni ideologię senatu, dla którego ideałem była republikańska przeszłość. Niechętnie zatem odnosił się do władzy cesarskiej, zwłaszcza do wszelkich przejawów tyranii. Stąd pasja i nienawiść w przedstawieniu postaci cesarzy z dynastii juifygko-klaudyjsiciej prześladujących senat. Jakkolwiek Tacyt zapowiadał na wstępie, że będzie pisać swe dzieło bez gniewu i stronniczości (sine ira et studio), w rzeczywistości był historykiem o silnych namiętnościach politycznych, które spowodowały tendencyjność przedstawienia dziejów. Korzystał jednak Tacyt skrupulatnie z dobrych tradycji źródłowych, dzięki czemu mimo stronniczości i efektów retorycznych dzieła jego odznaczają się dużą wiarygodnością i stanowią nąjbardziej cenne źródło do historii I w. n.e. Wielkie walory literackie jego twórczości, dramatyczny sposób przedstawienia wydarzeń, ostre, ale świetne charakterystyki osób - to cechy, które powodują, że dzieła Tacyta pozostały pasjonującą lekturą dla wielu pokoleń.

Nie dorównał mu talentem literackim i zrozumieniem historii biograf cesarski, O. Swetoniusz Trankwillus (ok. 70-160 r. n.e.). Napisane przez niego Żywoty Cezarów obejmują biografie dwunastu cesarzy od Juliusza Cezara do Domięjana. Życiorysy te zawierają wiele interesujących szczegółów dotyczących spraw prywatnych. Swetoniusz starał się przedstawić życie cesarzy w sposób jak nąjbar-dziąj interesujący nie dbąjąc zupełnie o głębsze zrozumienie problematyki historycznej.

Nieco starszy od Swetoniusza był twórca biografii pisanych w języku greckim, Plutarch z Cheronei. Pisał on tzw. życiorysy równoległe znakomitych Greków i Rzymian, starając się zestawiać parami osoby do siebie w pewien sposób zbliżone. Pluta rch byt moralistą, jego żywoty miały służyć jako przykład dobrego lub złego sposobu życia. Jakkolwiek nie pisał historii, wykorzystywał w swych biografiach niejednokrotnie dobre tradycje źródłowe, zwłaszcza w życiorysach Greków. Wyróżnia dodatnio Plutarcha na tle autorów rzymskich często wyrażana sympatia i zrozumienie dla niższych warstw społeczeństwa, humanitaryzm właściwy kręgom inteligencji greckiej. Cechy te wystąpiły zwłaszcza w przedstawieniu krółów-reformatorów spartańskich, Agisa IV i Kleomenesa III, braci Grakchów oraz Spartakusa (w żywocie Krassusa). Cechowała Pluta rcha głęboka religijność i dążenie do lepszego poznania kultów wschodnich, greckich i rzymskich. Zainteresowania te znalazły wyraz w zbiorze utworów Moralia.

Twórczość Plutarcha otwiera okres odrodzenia literatury greckiej, która ząj-muje dominującą pozycję także w historiografii U i początków III w. n.e. Wybitnym jej przedstawicielem był Appian z Aleksandrii, który w U połowie O w. napisał historię różnych części Imperium Rzymskiego, w układzie terytorialnym. Osobną część jego Historii rzymskiej tworzy historia wojen domowych schyłku repub-

Faustyn*, tana Marka Aurtttnsa. Octy cesartową tostaly latedstaineee i zaznaczeniem źrenicy i tęct4«da

liki. Appian wykazał w niej duże zrozumienie dla spraw gospodarczych i społecznych, co jest rzadkością w historiografii antycznej.

Historykiem greckim był również Kagjus* Dio piszący w czasach dynastii Sewerów (początek III w.), autor Historii Rzymu (od podali o Eneaszu do 229 r. n.e.), z którego to dzieła zachowały się w całości tylko partie obejmujące schyłek republiki i pierwsze dziesięciolecia cesarstwa.

I i II w. n.e. to epoka wielkiego rozwoju sztuki, 0 monumentalnąj architekturze była już mowa w rozdziale trzecim. Towarzyszył jej wielki rozwój rzeźby. Najlepiej można prześledzić jąj ewolucję na przykładzie wyobrażeń cesarskich. Zaszły istotne zmiany w modzie rzymskiąj w okresie Antoninów. 0 ile cesarze rzymscy do Trąjana włącznie byli starannie ogoleni i ostrzyżeni, to Hadrian zapoczątkował serię brodatych cesarzy z fryzurą składającą się z masy kędziorów, wąsów, bokobrodów i wypielęgnowanej brody. Zmieniły się także fryzury kobiece, przechodząc ewolucję od korony upiętej z warkoczy na czubku głowy do okrągłego koka nad karkiem. Zmieniło się przedstawienie oczu, w połowie U w. zaczęto zaznaczać tęczówkę i źrenicę przy użyciu świdra.

Charakterystyczny dla okresu pryncypatu był rozwój rzeźby przedstawiąją-cej kobiety i dzieci. Te ostatnie występowały zwłaszcza w okresach, kiedy potomstwo cesarza odgrywało ważną rolę (jak np. za Marka Aureliusza). Dla czasów Hadriana ważne jest pojawienie się postaci pięknego młodzieńca, a jego wzorem stał się ulubieniec cesarski, Antinous, który utonął w Nilu.

555