43734 Re exposure of DSC03337

GŁÓWNE KIERUNKI EKSPANSJI RZYMSKIEJ

W I I U W. NE.

jgmstn julijśko-klaudyjskiej (14-68 r. mJ

Oktawian August [princtps w latach 30 r. p.n.e.-14 r. n.e.) ustalił na dłuższy czas kierunki ekspansji rzymskiej. Jakkolwiek hasłem tego panowania byłpokty (Pax Augusta), to obowiązywał on tylko w Italii i starych prowincjach. Cale panowanie Augusto wypełniały wojny prowadzone w rejonie wielkich rzek, Bu-nąju i Renu. Kierowali tymi walkami najbliżsi współpracownicy cesarza: Marek Wlpsaoiusz Agryppa, a następnie pasierbowie Augusta, Druzus i Tyberiusi Wiek spraw wymagało uporządkowania. Dopiero w IR r.p.n-e. zakończono ostatecznie podbój Hiszpanii włączając do Imperium północno-zachodnią część tego kraju. Niepewne było połączenie Itobi i prowincji galijskich, toteż August podporządhowzi Rzymowi pograniczne krainy alpejskie tworząc z nich trzy małe prowincje. Cpo-rządkowa! również sprawy Galii podbitej przez Cezara. Została ona podzielona na trzy prowincje: Oattia Lugdunensis, Gallia Aąuitania i Gallia Belgica. Centrum administracyjnym i kultowym Trzech Galii było Lugdunum (Lyon).

Wszystkie te prowincje podlegały bezpośredniej władzy princepsa, natomiast zromanizowaną i spokojną Galię Narboóską przekazał August senatowi Najważniejszym osiągnięciem polityki zagranicznej tego panowania było zabezpieczenie rubieży północnych - oparcie granic państwa rzymskiego na Dunaju. W tym cela przez wicie lat toczyły się walki o opanowanie nowych terenów, i których utworzono ostatecznie prowincje Reęję i Noricum w górnym biegu Dunąju, Panonię nad środkowym Dunąjem i u jego ujścia - Mezję. Najtrudniejsza do ąjzo-mianla okazała się Panonia ob^mąjąca w przybliżeniu terytorium dzisiejszych Węgier, wschodnią) Austrii i północnej części Serbii, gdzie wybuchło wBr.tie. wielkie powstanie. Po trzech latach walk 'fyberiusz z trudem zdołał je stłumił.

Dążąc do pobpju bitnych plemion germańskich August podjął również śmiałą próbę wyjścia Rzymian poza Ren. Pierwsze wałki powiodły się i wojskom pod wodzą Drasosa udało się dotrzeć aż do Łeby; ogłoszono oficjalnie utworzenie prowincji Germanii. Podbój ten okazał się jednak efemerydą. W wyniku konsolidacji plemion germańskich sytnaęja Rzymian mmif się pogorszyła. Wóda plemienia Cherusków, Arminiusz, który odbył wieloletnią służbę rzyską w randze ekwity, stanął na czele powstania w Germanii. Zdołał on wciągnąć trzy legiony rzymskie pod wodzą namiestnika Kwintiliosza Warusa na teren Łan Teutoburakiego. Tutaj w 9 r. n.e. Rzymianie ponieśli straszliwą klęskę, wojska ich zostały wydęte niemal do ostaniego iotnierza; nie pochowano nawet poległych. Warus popełnił lamoUjstwo. Nie utworzono nowych legionów w miejsce trzech straconych, li aha legionów zmniejszyła się z 28 do 25.

Klęska w Lesle Teutoburskim wywarta silne wrażenie i przesądziła o dalszej linii polityki zagranicznej państwa rzymskiego. Testamentem politycznym Augusta stało się utrzymanie granicy na Renie. Przed śmiercią, wbrew sympatiom osobistym, „dla dobra rzeczypospołłtąj” August wyznaczył na następcę Tyberiu-sza Klaudiusza Nerona, syna swej tony, Uwii. Jago rządy zapoczątkowały okres panowania dynastii julijsko-klaudyjskiąj, a więc członków rodziny Augusta {Julii) lub Łlwii {Claudii Nerones).

Tyberiusz (14-87 r. n.e.), po adopcji Tiberius Iuliut Catsar, obejmował władzę jako doświadczony wódz i administrator. Panowanie jego, obfitujące wprawdzie w konflikty z senatem, charakteryzuje znaczny rozwój prowincji i pokojowa polityka zagraniczna. Cesarz zorganizował odwetową wyprawę w głąb Germanii, którą dowodził jego bratanek (syn Druzusa) zwany Germanikiem. Wyprawa ta jednak miała tylko przywrócić prestiż Rzymian; pogrzebano kości poległych w Lasie Teutoburskim, ale Germanie utrzymali swąjąniezależność.

Politykę wschodnią Augusta i Tyberiusza cechowała duża ostrożność wobec potężnego sąsiada w Azji, państwa Partów, Od czasu klęski Krasausa w walca z Partami Rzymianie nie próbowali zaatakować groźnego przeciwnika; August i Tyberiusz zadowalali się tylko sukcesami dyplomatycznymi. Rozszerzyli natomiast zasięg panowania Rzymu w Azji Mniąjsząj wcielając stopniowo do Imperium państewka zależne: Galację, Kapadocję i Kommagenę, Utrzymali w zasadzie wprowadzony przez Antoniusza system państw klientelnych.

Po śmierci Tyberiusza objął władzę syn przedwcześnie zmarłego Germanika zwany Kaligula (37-41 r. n.e.). Rządy jego obfitujące w dramatyczne wydarzenia w samym Rzymie nie przyniosły zmian w polityce zagraniczną). Nowy etap oznacza dopiero panowanie Klaudiusza (41-54 r. me.), stryja KaUguU, którego pretorianie obwołali niespodziewanie cesarzem. Klaudiusz w 43 r. rozpoczął systematyczny podbój Brytanii, co wymagało wielkiego wysiłku militarnego; pod koniec panowania Klaudiusza nowa prowincja obejmowała tylko większość Anglii (bez Walii). Rozszerzone zostało panowania Rzymu w zachodniej Afryce przez utworzenie dwóch prowincji Mauretanii, a na Półwyspie Bałkańskim dotychczas zależne od Rzymu państwo Traków zostało zmienione w prowincję Traqję. Osłabiły się jednak wpływy rzymskie na Wschodzie. Na terenie Armenii, leżąoąj między państwem rzymskim i partyjskim, umocnili swe wpływy Partowie.

Za rządów ostatniego cesarza z dynastii juMjsko-klaudyjakiąj, Nerona (54-33 r. me.), przywrócono na pewien czas wpływy rzymskie w Armenii. Wąjska Domi-

515