49100 skanuj0025

428 '.' eczysław Malewski - Andragogika i jej metodologiczne dylematy jako dyscypliny naukowej

wiara, że posługiwanie się coraz bardziej precyzyjnym instrumentarium badawczym. respektującym wewnętrzne kryteria i standardy naukowości doprowadzi do odkrycia odwiecznych i niezmiennych praw rządzących życiem społecznym. W konsekwencji uzyskamy możność wpływania na kształt rzeczywistości społecznej i wykorzystamy tę możliwość do potęgowania szans rozwojowych człowieka i budowania racjonalnie urządzonego społeczeństwa.

Andragodzy, podobnie jak i przedstawiciele wszystkich innych nauk społecznych, zawierzyli tej urokliwej wizji nauki i jej humanistycznym obietnicom. Sytuując badania w obrębie obiektywistycznie pojmowanej edukacji dorosłych i realizując je wedle procedur ilościowych mieli nadzieję na uzyskanie wiedzy instrumentalnej, zdolnej do optymalizowania uczestnictwa oświatowego dorosłych i poszerzania ich szans na osobowościowy rozwój. Przyjęty program metodologiczny nie spełnił oczekiwań, jakie z nim wiązano, a sama andragogika znalazła się - jak określa to J.W. Apps - w scjentystycznej pułapce'

Stało się tak przynajmniej z dwu pow^rodów. Po pierwsze dlatego, że poznanie naukowe nie jest regulowane autonomicznymi wartościami ustanawianymi przez samą naukę, jak skłonni byli sądzić neopozytywiści. Nauka jest funkcjonalnie sprzęgnięta z dominującym typem ładu społecznego i stanowi jego integralny element. Tym samym przejmuje ona i wtapia w swoją metodologię nadrzędne dla niego wartości, realizuje jego racjonalność. Metodologia to ideologia - mów i A.W. Gouldner - i w świetle powyższych wywodów jest to pogląd w pełni uzasadniony^. Po drugie, w połowie XX wieku zarysowała się wyraźna zmiana w pojmowaniu społeczeństwa, zmieniły się również naczelne wartości społeczne. Jak utrzymuje K. Rubenson, do połowy naszego wieku obowiązywała formuła „człowiek w społeczeństwie”. Wzrost gospodarczy, rozwój demokracji i postawienie w centrum uwagi praw jednostki sprawiły, że współcześnie zaczyna obowiązywać formuła człowiek ponad społeczeństwem' ^].

Uświadomienie tej zmiany pozwala zrozumieć, że obserwowana rezygnacja z neopoz\tyw i stycznej doktryny metodologicznej i rosnąca popularność nurtu radykalnego i kry to cznego nie jest chwilową modą naukową, lecz funkcjonalną odpowiedzią nauk społecznych na dokonującą się ewolucję makrospołecznej racjonalności. Czyniąc jednostkę głównym układem swojego odniesienia, nauki społeczne musza ją także uczynić podmiotem i twórcą rzeczywistości (postulat rozumienia) oraz głównym beneficjentem swoich wytworów (postulat emancypacji).

Sytuacja paradygmatycznej zmiany nauki jest dla badaczy sytuacją trudną. Jest ona również trudna dla andragogów, którzy' w chwilach słabości ujaw-

^ J.W. Apps: Towarda Broader..., op. cit.

^>0) A.W. Gouldner: Yeoretyczny kontekst..., op. cit., s. 120.

^s'’ K. Rubenson: A duli Education Research: Generał, [in:] C.J. Titmus (ed.): Lifełong Education for Adults. An International Handbook. Oxford 1989, Pergamon Press, s. 509.