51871 IMG47

3.6. Interfejsy użytkownika

W globalnej bibliotece cyfrowej istnieje wielka mnogość interfejsów oraz jednocześnie dość silna unifikacja w tym zakresie. Interfejs użylkownik/?Ni^ serwisu GBC jest ogólnym, abstrakcyjnym opisem serwisu, określającym jego dostępne obiekty wraz z metodami przedstawiania relacji między nimi oraz sp₀Jf^ wadzenia interakcji z użytkownikiem. Interfejs definiuje rodzaje komunikatów'^N. wanych i obsługiwanych przez serwis oraz sposoby ich dostarczania. Określone’ °***ti-wszelkie w arunki i wymogi dotyczące komunikatów. Jeżeli przyjmiemy, że intt,p .^f fonnalnyni przedstawieniem możliwości serwisu, jego zawartości i oczekiwań* , l*M sobu otrzymywania i wysyłania komunikatów wraz z wymogami dotyczącymi u*° ^ i relacji między komunikatami, to łatwo zauważyć, że sam interfejs zawiera wie|_c¹S gółowo ustrukturyzowanych informacj i.    ^5Zcżc.

Pierw szym interfejsem, z którego korzysta użytkownik informacji jest zazwyczaj j_nj ?“■ przeglądarki Web i wyszukiwarki internetowej. W dalszej kolejności posługuje się on' *

rodzaju Windowsach. Jednak praktycznie wszystkie interfejsy, współcześnie stosow^

Najogólniej można wyróżnić dwa poziomy interfejsów: interfejs Web i powii*. stosowanych systemów operacyjnych (głównie Windows) oraz interfejsy poszczccńt '^c serwisów, wykorzystujących rozwiązania przyjęte w interfejsach wyższego po»

terfejsami udostępnianymi przez poszczególne serwisy, zazwyczaj opartymi na j_a|(j_{ rodzaju Windowsach. Jednak praktycznie wszystkie interfejsy, współcześnie stosow'— przez użytkowników, tworzą jedną, spójną całość, choć różniącą się szczegółami J¹* jektu interakcji użytkownika z systemem i sposobem prezentacji wyników pracy J*!^0, mu komputerowego. Sprawia to, że użytkownik znający jakikolwiek interfejs grafie*!] (GUI) szybko nabywa umiejętności działania w dowolnym innym interfejsie**. temu GBC pozostaje stosunkowo łatwym w użyciu systemem, pomimo tego, że poszczę' gólne serwisy mogą być systemami złożonymi technologicznie, oferującymi wiele różno! rodnych funkcji i możliwości.

Interfejsy użytkownika, zarówno na poziomie globalnej biblioteki cyfrowej, jak j ^ szczególnych jej serwisów, odgrywają wielką rolę jako narzędzia umożliwiające interakcję użytkownika z zasobami informacyjnymi [Tedd, Large, s. 129]. Interfejs użytkownika jest częścią systemu komputerowego (sprzętu i oprogramowania), którą można obejrzeć usłyszeć, dotknąć, mówić do niej lub w jakiś inny sposób porozumiewać bądź zwracać się. Składa się on z dwóch części: część wejścia zarządza sposobami komunikowania przez użytkownika potrzeb i żądań do systemu, a część wyjścia określa sposób prezentacji użytkownikowi wyników pracy systemu.

Interfejs, dostosowany do potrzeb i możliwości użytkownika, zasadniczo wpływa na poziom jego satysfakcji, zarówno dotyczącej wyników samego wyszukiwania informacji, jak i ogólnej satysfakcji wynikającej z korzystania z systemu. Jak stwierdził William Arais, biblioteka cyfrowa jest tylko tak dobra, jak jej interfejs [Arms 2000, s. 160], Ponieważ jednak publiczność GBC jest mocno zróżnicowana, twórcy systemów dodatkowo sta-

^M Graficzny interfejs użytkownika (GUI), podczas tworzenia którego zastosowano metaforę biurka (desktop metaphor) w odróżnieniu od interfejsu rozkazów, zazwyczaj zawiera następujące elementy: wskaźnik (symbol ukazujący się na ekranie, który jest przesuwany w celu wyboru obiektów i rozkazów); urządzenie wskaźnika (urządzenie służące do przesuwania wskaźnika i dokonywania wyborów, takie jak mysz); ikonki (małe obrazki reprezentujące rozkazy, pliki, foldery lub okna), wybór następuje przez kliknięcie (kliknięcia), pulpit (obszar na ekranie, na którym umieszczone są ikony, co symbolizuje rzeczywiste obiekty na rzeczywistym pulpicie biurka); okna (ekran monitora można podzielić na kilka obszarów, w każdym z nich można uruchomić inny program lub wyświetlić plik; okno można przesuwać na pulpicie, można też zmieniać jego rozmiar i kształt), pomiędzy oknami można przenosić ikonki; rozwijane menu (interfejsy graficzne zazwyczaj pozwalają na wybór rozkazu także z menu różnego rodzaju). Poza graficznymi elementami wizualnymi GUI ułatwiają wymianę danych pomiędzy aplikacjami ze względu na stosowane standardowe formaty danych dla tekstu i grafiki. Różne programy pracujące pod wspólnym GUI mogą więc pracować na tych samych danych.

rają się umożliwić kastomizację sposobu interakcji / systemem. Jest ona tym łatwiejsza, im bardziej twórcy systemów przestrzegają zasad obowiązujących podczas projektowania interfejsów.

Z punktu widzenia globalnej biblioteki cyfrowej należy zwrócić uwagę mc tylko na podstawowe zasady projektowania, ale także na specyficzne zagadnienia związane z róż* norodnością kulturową i językową. W szczególności chodzi tu o wpływ języka i wzorców kulturowych użytkownika na percepcję interfejsu, co powinno znaleźć odbicie w decyzjach jego projektanta.

Interfejsy systemów komputerowych funkcjonują w różnych środowiskach sprzętowych i programowych. Najważniejszymi elementami środowiska są zadania, które będą w nim realizowane oraz profil obsługiwanego użytkownika. Interfejs GBC musi umożliwiać użytkownikom realizację określonych działań w celu zaspokojenia ich potrzeb informacyjnych - przez odszukanie relewantnych obiektów cyfrowych. Interfejsy poszczególnych serwisów GBC różnią się między sobą z wielu powodów. Po pierwsze, serwisy te są bardzo odmienne ze względu na rozmiar, zakres udostępnianych materiałów, stosowane języki i normy kulturowe. Po drugie, różnią się one stosowaną platformą technologiczną, na której są posadowione: większość dostępna jest poprzez Web za pomocą typowych komputerów PC. Wówczas serwisy GBC dostępne są dla użytkownika za pomocą protokołu TCP/IP, głównie HTTP jako nośnika zarówno warstwy informacyjnej, jak i prezentacyjnej, czyli interfejsu. Interfejsem użytkownika w takim przypadku jest wybrana strona Web, wyświetlona w przeglądarce. Coraz częściej należy brać także pod uwagę inny sprzęt, głównie mobilny. Tego rodzaju urządzenia, ze względu na zupełnie inne rozmiary ekranów, mogą wymagać całkowitego przeprojektowania interfejsów użytkownika. Duże możliwości w tym zakresie daje XHTML, który umożliwia przenoszalność stron na urządzenia typu palmtopów czy telefony komórkowe. Po trzecie, społeczności użytkowników także różnią się między sobą, co może pociągać potrzebę zmiany interfejsu. Należy również pamiętać o tym, że użytkownikami serwisów GBC są także bibliotekarze czy pracownicy informacji. Dla nich tworzy się zazwyczaj specjalne, odrębne interfejsy „robocze”. Różnice pomiędzy interfejsami serwisów GBC mogą wynikać też z tego, żc nie istnieje jedynie słuszna droga do uzyskania interfejsu idealnego; projektowanie interfejsów, podobnie jak każde projektowanie, umiejscawia się pomiędzy sztuką, nauką i techniką.

Pomimo tych zróżnicowań można przedstawić kilka zasadniczych funkcji, które muszą być realizowane przez każdy interfejs serwisu GBC. Można wyróżnić przynajmniej dwa aspekty dotyczące użyteczności strony Web: wizualno-funkcjonalny oraz treściowy (Malak 2007, s. 257]. Pierwszy aspekt dotyczy takich zagadnień, jak:

•    Przedstawianie treści: zasoby poszczególnych serwisów mogą być przedstawiane w różny sposób, na przykład graficznie lub przy pomocy wykazów tekstowych; istotne jest tu rozmieszczenie elementów na stronie oraz możliwość nawigacji.

•    Wyszukiwanie i przeglądanie: wyszukiwanie jest opisane w innej części tej książki (zob. p. 4.3). Najczęściej stosuje się dwa sposoby wyszukiwania: proste (pojedyncze okienko do wprowadzania danych) i złożone, a także różnego rodzaju menu i odnośniki tekstowe i graficzne. Ostatnio interfejs służący wyszukiwaniu w różnych serwisach ulega ujednoliceniu, o czym świadczy na przykład upodobnienie interfejsu WorldCat do Amazon i Google.

•    Wyświetlanie wyszukanej informacji: użytkownik otrzymuje wyszukaną informację lub reprezentującą ją metainformację, dzięki czemu może wybrać najbardziej relcwantne obiekty.

Drugi aspekt (treściowy) dotyczy sposobu przekazywania treści użytkownikowi, w tym właściwy dobór języków kodowania. W tym zakresie można zauważyć jednokierunkowe funkcjonowanie przeglądarek internetowych; służą one jedynie dla umoźliwie-

139