IMG82 (2)

5. SPOŁECZNOŚCI

Społeczności globalnej biblioteki cyfrowej tworzą i wykorzystuj;) serwisy tej biblioteki: te ostatnie powstają dla zaspokajania potrzeb grup użytkowników. W tym rozdziale podejmę próbę odpowiedzi na pytanie o powody, dla których zasoby GBC wykorzystywane są przez poszczególne społeczności oraz o relacje, funkcjonujące w ich obrębie oraz pomiędzy nimi. Liczne związki zachodzą także pomiędzy społecznościami i ich członkami a współczesnymi narzędziami stosowanymi w GBC.

Użytkownicy łatwo przyzwyczajają się do usług Online. Bibliotekarze w okresie uruchamiania katalogów online (OPAC) szybko zorientowali się, że czytelnicy polegają na zasobach informacyjnych online nawet, gdy nie są one kompletne. W trakcie konwersji katalogów kartkowych do elektronicznych starsze materiały, dostępne wyłącznie poprzez katalogi kartkowe (często prowadzone równolegle z OPAC, a więc bardziej kompletne), szybko przestawały być zamawiane, co skłaniało bibliotekarzy do przyśpieszania konwersji. Podobnie jest z czasopismami elektronicznymi; wraz ze wzrostem oferty biblioteki w tym zakresie, rosną także oczekiwania użytkowników, którzy nic chcą już przesiadywać w czytelniach. W obliczu globalnej biblioteki cyfrowej, tradycyjna biblioteka naukowa w mniejszym stopniu staje się właścicielem i depozytariuszem zasobu, a bardziej organizatorem dostępu: płaci za usługi online w imieniu swoiclt użytkowników, którzy nie chcą już do niej przychodzić. Stąd wynika m.in. coraz częstsze przechodzenie z udostępniania zasobów online poprzez IP (a więc dostępnych z komputerów biblioteki lub kampusu) na udostępnianie poprzez hasło (z jakiegokolwiek komputera dostępnego w sieci).

Realizowane badania wskazują na następujące oczekiwania użytkowników w stosunku do serwisów GBC. Powinny one być:

•    Uniwersalne - zawierać wszystko.

•    Dostępne - wszystko udostępniać każdemu.

•    Natychmiast zaspokajające - szybkość odpowiedzi.

•    Bezgraniczne - łatwość przekraczania granic serwisów.

•    Łatwe w użyciu - pojedynczy interfejs.

•    Multimedialne - tekst, obraz, dźwięk [Bawden, Vilar 2006, s. 347].

Bibliotekarze, zamiast szukać możliwości zaspokajania takich potrzeb użytkowników poprzez wyjście poza własny serwis, nawet, jeśli tworzony na poziomie narodowym, zwykle narzekają na to, że żądania są nierealne. Gary Marchionini sugeruje, że bibliotekarze powinni możliwie szybko uświadomić użytkownikom:

•    Których obiektów brak w ich serwisie.

•    Że niewiele dokumentów prymamych jest dostępnych online.

•    Że istnieje wiele, niezbędnych do przejścia, poziomów wyszukiwania,

•    Że istnieje wiele punktów dostępu, ale nie są one ujednolicone [Marchionini, Plaisant, Komlodi 2003, s. 154].

Nic dziwnego, że w takich warunkach użytkownicy odwracają się od bibliotek w kierunku wyszukiwarek, bez względu na ich efektywność wyszukiwawczą.

W poprzednim rozdziale mowa była o procesach związanych z obsługą danych cyfrowych (digiial curaiion). W tym rozdziale zajmę się instytucjami i osobami związanymi z realizacją tych procesów, odbywającą się według Chrisa Rusbridge'a na wielu różnych

i od indywidualnych osób (w tym pracowników nauki), poprze/ grupy mol), .,0/i°^|1'‘^lC, /wii)/ki (formalne i nieformalne), również /witane/kOifjnikiicją nauko* j_flWCy) i serwisy narodowe (biblioteki, archiwa narodm Ul' Osoby i instytucje najczęściej funkcjonują w obrębie poszczególnych ser

[Ruibfid*

witOW

bukując i konsumując usługi informacyjne. Niektórych i wymienionych uc/cii-(jpC i P^r(> ._Cców obsługi danych przedstawię szczegółowiej w dalszej części rozdziału „ilińw P¹®

5.1. Osoby i instytucje

»y j instytucje naukowe (uczelnie, instytuty, stowarzyszenia), bez wsparcia których ^ ^_va(jzenic badań naukowych w większości dziedzin jest od dawna niemożliwe, Na te Trmali*^{owanc stru}*^(,ury nakładają się jednak inne sposoby organizacji współpracy, typu * laboratoriów i typowe dla Nauki 2.0. Być może wkrótce do zespołów badawczych do* i cza bibliotekarze, na razie jednak są oni niemal w całości zatrudniani przez biblioteki oukowc. stanowiące część instytucji nauki. Najbardziej mobilną i dynamiczną częścią systemu komunikacji naukowej są wydawcy i zatrudniające ich wydawnictwa. Na rynku Wydawniczym wciąż pojawiają się i znikają nowi wydawcy; wielkie wydawnictwa masowo wykupują mniejsze, a wraz z nimi wiele innych instytucji z tego samego segmentu rynku (na przykład firmy fonograficzne, producentów gier komputerowych),

Ze względu na wielki wpływ technologii informacyjnych i informatyki na funkcjonowanie GBC, nie do przecenienia jest rola specjalistów w tym zakresie, czyli informatyków. Funkcjonują oni na wszystkich poziomach i procesach GBC i jej serwisów. Dla innych osób (bibliotekarze, uczeni, wydawcy), jako minimum kompetencji technologicznych traktowana jest umiejętność posługiwania się komputerem i korzystania z usług sieciowych, bez czego nie ma praktycznej możliwości uczestnictwa we współczesnym

. skupione wokół globalnej biblioteki cyfrowej tworzą społeczności, wipólpia-. ,\v trakcie realizacji procesów komunikacji naukowej. Współpracując realizują oni o« , _ce|_Ct chociaż zdarzają się także przypadki występowania sprzeczności intere-'^vS^ /czególnic. gdy wcześniej ustalone reguły komunikacji naukowej ulegają zmia-sM y^_WCZiis niezbędne jest osiągnięcie nowego konsensusu, pozwalającego na dalsze ^kiwanie korzyści przez wszystkie zainteresowane społeczności, Poszczególne oso-"^działają zazwyczaj w sposób zinstytucjonalizowany: pracownicy nauki zatrudniani by ⁰ ■ _ Iiirił* nsul

systemie komunikacji naukowej.

Naukowe zasoby Internetu, jako jednolity zasób globalnej biblioteki cyfrowej, najlepiej i najpełniej jawią się jej użytkownikom - pracownikom nauki. Jak twierdzi William Arms, dzisiejsze zasoby obiektów cyfrowych, dostępne poprzez Internet mogą być traktowane jako podstawa globalnej biblioteki naukowej. Już obecnie wielu uczonych nigdy nie trafia do biblioteki (tradycyjnej), ani nic bierze do ręki drukowanego egzemplarza czasopisma naukowego. Raporty, materiały robocze, materiały konferencyjne, zbiory danych, materiały multimedialne oraz artykuły tworzone są w formie cyfrowej i udostępniane w sieci. Również starsze materiały są coraz częściej digitalizowane. W efekcie uczeni posługują się wyłącznie zasobami w formie cyfrowej [Arms 2008].

Pracownicy nauki, będący twórcami danych i informacji, są zainteresowani rozwojem swoich dyscyplin, swoich karier i budowaniem reputacji własnej i zatrudniających ich instytucji. Pragną uznania i chcą jak najszerszego rozpowszechnienia wyników własnych badań, z czym może wiązać się gratyfikacja finansowa [Willinsky 2006, s. 49], l mieszczenie (opublikowanie) pracy w środowisku globalnej biblioteki cyfrowej zwiększa dostępność tego materiału i zainteresowanie nim (a w efekcie IF uczonego), utrudnia kradzież pomysłów i plagiaty, gdyż środowisko cyfrowe (szczególnie, gdy istnieje pełny dostęp do wszystkich dokumentów) umożliwia z dużą dokładnością odnajdywanie identycznych lub

207