FB IMG820930551320527

W diecie radioochronnej ograniczyć należy cukier (zmniejsza wykorzystanie Se), białko (zwiększa zapotrzebowanie na biopierwiastki i witaminy) oraz tłuszcze (nadtlenki lipidowe, wolne rodniki zwiększają zapotrzebowanie na antyoksydanty).

Nie polecane są również produkty wiążące związki radioaktywne, takie jak grzyby (nie posiadają mechanizmu filtracyjnego) i warzywa liściaste (np. kapusta, sałata, zielona pietruszka).

Metale ciężkie

Główną drogą wchłaniania metali ciężkich do organizmu dorosłego człowieka²⁶ jest przewód pokarmowy. Żywność dostarcza około 80% ich całkowitego pobrania. Osoby dorosłe wchłaniają 10—20% pobranych metali. Dla dzieci biodostępność jest wyższa i wynosi 40—50%. Retencja metali z roztworów wodnych (napoje) może wzrastać do 70% po dłuższych przerwach między posiłkami, na czczo oraz w okresach głodzenia.

Produktami stanowiącymi główne źródło metali ciężkich, zwłaszcza Pb, Cd są produkty roślinne, a dla dzieci również mleko.

Zdolność pobierania pierwiastków toksycznych przez roślinę jest zależna od jej rodzaju²⁷ i warunków glebowych, takich jak np. pH²⁸, obecność Ca i Mg. Warzywami w znacznym stopniu chłonącymi i kumulującymi kontaminanty są: sałata, nać pietruszki

oraz korzeniowe: marchew, buraki, pietruszka. Produktami, które w niewielkim stopniu pobierają Cd i Pb z gleby są ziarna roślin strączkowych, pomidory i ziemniaki.²⁹ Poziom metali w owocach jest niższy niż w warzywach (dla większości nie przekracza 0,1 mg/kg). Najwięcej, głównie Pb. zawierają owoce jagodowe (porzeczka, aronia, malina, truskawka). Najbardziej zanieczyszczonymi zbożami są jęczmień i żyto.

Poziom kontaminantów w racjach pokarmowych dorosłych i młodzieży w wieku 14—18 lat w różnych regionach kraju przeważnie nie przekracza³⁰ określonego przez FAO/WHO tolerowanego tygodniowego pobrania (PTWI). Ich ilość pobrana w posiłkach przez dzieci młodsze (1—3 lat) jest natomiast wysoka i przekracza PTWI (tab. 5.9). Jest to tym bardziej istotne, że w wieku 1—3 lat źródła pozażywnościo-we mają duży udział w ogólnym pobraniu tych pierwiastków, a wrażliwość organizmu jest zdecydowanie wyższa niż dorosłych.

PTWI (Provisional Tolerable Week-ly Intake) — tymczasowe tolerowane tygodniowe pobranie ze wszystkich źródeł — pobranie, które nie wywołuje uchwytnych negatywnych zmian w ustroju nawet przy wieloletniej ekspozycji.

Toksyczność metali ciężkich zależy zarówno od interakcji między nimi, jak również od współdziałania ich ze składnikami pokarmowymi. Uwzglę-

*    Badania wykonane w grupie 2-letnich dzieci wykazały, że z żywnością pobierają one ok. 16% ołowiu i aż 75% z pyłem i kurzem.

” Sałata i tytoń selektywnie pobierają z gleby i kumulują Cd.

*    Utrzymanie kwasowości gleby w zakresie pH 6,5—7,2 powoduje maksymalne blokow anie ołow iu w glebie. ^sZe względu na wielkość spożycia mają znaczny udział w ich pobraniu.

“Wartości nieznacznie wyższe dla Krakowa (Pb) i około 1,5 razy wyższe dla Wałbrzycha. Przekroczenie limitu dla Cd: 1,8 razy — Kraków, 1,3 razy - Płock.

187