58484 mazierski10

34 KS. STANISŁAW MAK IŁ', lii Ki

34 KS. STANISŁAW MAK IŁ', lii Ki

3

widujemy nowe. Wśród łych elementów trwała zdobyczą wiedzy są jji-ju przyrody jako ogólne twierdzenia o prawidłowym przebiegu zjawisk.

^/ ^^~inToVoT7^zn e koncepc    1 * t'ń'yT7:>'FpA^_T)p i erSją su; ■■:>■

na metafizycznej strukturze materii i na pewnych założeniach doktrynalno--filozoficznych, zależnych od obranego stanowiska; są opracowane na zupełnie innej płaszczyźnie epistemologicznej i metodologicznej i posługują się odmie.i-nyra jeżykiem — jeżykiem metafizyki.

Na czoło wysuwają sie trzy podstawowe filozoficzne teorie praw Przyrody koncepcja prawa działań samorzutnych, koncepcja prawa nadanego (czyli narzuconego) i tomistyczna koncepcja praw Przyrody. Wszystkie wymienione-stanowią próbę wytłumaczenia prawidłowości działań bytów materialnych a w konsekwencji regularności zjawisk, zdarzeń, procesów. Metodą, która prowadzi do danego typu wyjaśniania tych prawidłowości, jest obserwacja, filozoficzna analiza i refleksja nad rzeczywistością materialną. Różnice ująć w wyjaśnianiu regularności działań zarysują sią w toku wykładu.

JŚOĄcęjjLgja jpray/a działań^sanrnrzutiŁyęh odrzuca istnienie bytu absolutnego, ą tym samymj^^olwelcingerencj^ czynnika zeWniftrżriego’w strukturę i działanie rzeczywistości nas otaczającej²². Porządek w przyrodzie jest rezultatem charakterystycznego ukonstytuowania właściwóścf“ciał: Właściwości tc są ściśle związane z istotą rzeczy. Gdy poznaliśmy istoty bytów, tym samym uzyskaliśmy wiedzą o ich wzajemnych relacjach. Wśród różnorodnych cech spotykamy wspólne elementy, które decydują o identyczności stosunków miądzy właściwościami. Ta właśnie tdentycffąogć^Eglftęji. miądzy' właściwościami^ jest prawem Przyrody. Byty materialne wchodzą wrelaćjc ( "zlrmymi na mocy swychwspótnyćK^- właściwości spontanicznie i samorzutnie. Jeżeli znamy cechy przedmiotów, tym samym znamy prawa nimi rządzące i odwrotnie — jeżeli znamy prawa, to mamy również wiedzą o właściwoś-¹ ciach ciał; z jednej strony właściwości są podstawą poznawalności prawa Przyrody, a z drugiej — prawo to dostarcza wiedzy o właściwościach. Ponieważ prawa Przyrody zależą od właściwości rzeczy, w miarą jak zmieniają sią te właściwości, zmieniają sią również i prawa Przyrody. W ten sposób koncepcja prawa samorzutnych działań uzasadnia ewolucję, jakiej podlega świat nas otaczający.

Teoria ta nic podaje, na jakiej podstawie odrzuca istnienie bytu absolutnego i nie wyjaśnia bliżej, jaką drogą dochodzimy do poznania istot rzeczy, które przecież ostatecznie są odpowiedzialne za identyczność właściwości.

5. Koncepcja prawa nada n_e_g_o_i, Podstawowym założeniem tej teorii j^st7^eTcazHar?ecz^poMatlS'^właisc]vvości niezależnie od właściwości innej , rztgczy;,²². Byty materialne z natury swej pozostają w iżoFacjTba sienie,’" tzn. że jeden nie wchodzi'"w; relację z drugim bytem na mocyVs\vęj fttiYury, czyli istoty. ^Faktem jest jednak, że w przyrodzie zdarzenia i procesy przebiegają 'prawidłowo jak gdyby na siebie oddziaływały. Wzajemne oddziaływanie bytów i ich właściwości jest tylko pozorne, a prawidłowość j\y jjiSEIżacjhodżeniu znajduje swe wyjaśnienie w rzeczy w i s t v m działaniu crratnka?żef^netrznegQ. czyli" bytu transcendentnego w stosunku do świata ma0nalriegói Związki pomiąętzy rzeczami i ich cećhami są jakby narzucone przez ten czynńik zew nętrzny^ Stąd koncepcja prawa narzuconego przypomina harmonią z góry

-- A. N. Whitehead, Aduentures oj Idea*. Cambridge 1933, s. 142- 143 (nie podziela on jednak tego poglądu).

Ibid , s. 144—145.