58620 SAM77

wwa potyka ugraniana w XX I XXI włefcu Główna kierunki, fakty, ludiłe, wytaaenu

Radzieckim. Uważano w Berlinie, że właśnie dzięki współdziałaniu z Rosją Niemcy będą mogły dokonać rewizji traktatu wersalskiego i odzyskać przynajmniej część ziem utraconych na mocy tego aktu. Niektórzy (dowódca Reichswehry gen. Hans Seockt) zamierzali pójść dalej, będąc zwolennikami całkowitej likwidacji państwa polskiego poprzez kolejny rozbiór, do spółki z Rosją Radziecką. Te kalkulacje czyniono oczywiście poufnie, lecz oficjalnie i tak niemiecka propaganda głosiła, że Polska jest jedynie państwem tymczasowym, państwem sezonowym.

Istniały też w niemieckim świecie politycznym wpływowe środowiska. które uważały, że w celu zrewidowania traktatu wersalskiego (a traktat wersalski odrzucały w Niemczech właściwie wszystkie partie) należy obrać inną drogę. Najbardziej znanym wyrazicielem tych poglądów był jeden z najwybitniejszych niemieckich polityków Gustav Stresemann (w 1923 r. kanclerz, a później przez kilka lat do 1929 r. minister spraw zagranicznych). Stał on na stanowisku, że niewywią-zywanie się z postanowień traktatu wersalskiego doprowadzić może do zbrojnej interwencji państw zachodnich. (Niemcy mogłyby stać się obiektem karnej ekspedycji ze strony zwłaszcza Francji i Polski). Uznał zatem, że Niemcy powinny dążyć do poprawy stosunków z Zachodem i okazywać mu dobrą wolę, a także włączyć się do współpracy międzynarodowej, aby na drodze pokojowej uzyskać zniesienie ograniczeń traktatu wersalskiego. Stresemann gotów był wyrzec się ziem utraconych przez Niemcy na zachodzie, głównie na rzecz Francji (chodziło o Alzację i Lotaryngię), by skoncentrować się na roszczeniach terytorialnych wobec Polski. Słusznie uznał, że dla wielu polityków europejskich pozostawienie zamieszkanego w większości przez Niemców Gdańska poza Rzeszą, jako Wolnego Miasta, było niezrozumiałe. Podobne argumenty można było wysunąć wobec korytarza gdańskiego, który oddzielał niemieckie Prusy Wschodnie od reszty Niemiec.

Stresemann zapoczątkował zatem nowy kurs w niemieckiej polityce zagranicznej. Od razu zyskał poparcie Wielkiej Brytanii, ale jego

argumenty zaczęty też trafiać do przekonania części polityków francuskich. W Paryżu bowiem pojawiły się glosy, że realizowana przez kilka lat polityka zdecydowanie antyniemiecka. twardego egzekwowania od Niemców np. reparacji (których zrujnowane gospodarczo w wyniku wojny Niemcy nie byłyby w stanie spłacić, nawet gdyby chciały) jest polityką prowadzącą donikąd. Twierdzono, że nie można w nieskończoność utrzymywać napięcia w stosunkach z Niemcami, że należy dążyć do odprężenia. Część polityków francuskich uznała zatem, że warto wyciągnąć do Niemców rękę i skłonić ich do pokojowej współpracy poprzez zaoferowanie pewnych ustępstw.

Z punktu widzenia Polski taka polityka kryla w sobie niebezpieczeństwo, że ustępstwa te mogłyby objąć również mniejsze lub większe korekty granicy polsko-niemieckiej.

Zgodnie z koncepcją Stresemanna Niemcy zaproponowały zagwarantowanie nienaruszalności swych zachodnich granic. Polska dyplomacja, kierowana wówczas przez Aleksandra Skrzyńskiego, aktywnie zareagowała i próbowała uzyskać analogiczne zabezpieczenie dla granicy polsko-niemieckiej. Minister Skrzyński nie szczędził trudu, odbywał liczne podróże po zachodnich stolicach, doprowadził do przejściowego ocieplenia w stosunkach z Czechosłowacją (oba te państwa, graniczące z Niemcami, miały tu wspólny interes), lecz celu nie udało mu się osiągnąć.

W efekcie w 1925 r. główny nurt polityki francuskiej, a szczególnie brytyjskiej wobec Niemiec wyraźnie uległ zmianie. Jej ukoronowaniem był układ w Locarno, który stał się sukcesem dyplomacji niemieckiej, głównie Stresemanna.

Jesienią 1925 r. na konferencji w Locarno (5-16 października) z udziałem Niemiec, Francji, Wielkiej Brytanii, Belgii i Włoch zagwarantowano jedynie zachodnią granicę Niemiec Polski na konferencję nie zaproszono. Minister Skrzyński wprawdzie przybył do Locarno, ale w negocjacjach nie mógł wziąć udziału i musiał zadowolić się tym. że stanowisko Warszawy przedstawiała podczas obrad Francja. W Lo-

45 ■