58679 Porządek sądów i spraw miejskich (3)

194 O karności złoczyńców.

ŻejMianie zło* czyóco nie przed Sudera.

Sława.

Mowa odmienna. Kłamstwo* Bojaiń.

Różność mąk wedle różności person.

obwiniony, jedno tylko iż jest powieść o nim, za dotknieniem sumnienia bojąc się ucieka.

Wsadzony do każni, opatrzony dobrze gdyby się wyłamał a do kościoła uciekał abo na inne bezpieczne miejsca ku zachowaniu zdrowia swego, znak jest pewny ku zdaniu na męki.

Osławiony o jakie złoczyństwo gdyby się przed kim zeznał tam kędy na stronie, nie u sądu, a takowe zeznanie byłoby jednym godnym świadkiem potwierdzone, takowy podaje do siebie znak niemały ku męce.

Sama goła powieść nie jest znak pewny ku zdaniu na mękę, quia fama est res fiagilis et perniciosa, oprócz tego, gdyby była mocna, gwałtowna a nieodmienna.

Odmienność mowy, kłamstwo, bojaźń, za jąkanie, drżenie są znaki niejaką drogę ku męce podające, które na sędziego przynależy pilnie oba-czać i terminować, aby mu potym nie było zadano, iż niesłusznie człowieka zdał na męki. Boby to musiał męczonemu nagradzać, gdyby okazał swoję niewinność. Takie wszytkie znaki, jako wyższej namieniono, zależą na bacznym a roztropnym uznaniu sędziego, aby wielkości występku, trafunki, rozmaitości znaków i inne okoliczności dobrze a pilnie obaczał, aby też miał baczność na stan persony. Abowiem inaczej ma być męczon młody, a inaczej stary, inaczej mdły, inaczej duży, inaczej kochanek, inaczej nie kochanek, inaczej szlachcic, inaczej mieszczanin, inaczej chłop. A na koniec sędzia tak się w ten czas przeciw człowiekowi ma stawić, aby się więcej widział być łaskawym sędziem niż okrut-nikiem, pamiętając, iż też człowiek jest.

Persony od męki uiolne.

Żaden, na któregoś są pewne dowody a znaki, nie może być wolen od męki, jedno ten, którego prawo pisane czyni wolnym, jako są doktorowie, rycerze, przełożeni na wielkie dostojeństwa, urzędnicy ludzi wielkich stanów i urzędnicy miejscy, póki są na urzędzie, principum officiarii, civitatum rectores, ofiiciorum suorum durante tempore. Młodszy niż czternaście lat, którzy u pręgi miotłami mają być karani, starzy na pamięci i na rozumie zeszli, niewiasty brzemienne, ażby po porodzeniu moc wzięły. Wszakże są takie występki, za którymi ani persony przerze-czone od męki bywają wolne, jako jest występ przeciw królowi, przeciw pospolitej rzeczy, co zową łacinnicy crimen laesae Majestatis, to jest,

Crimen laesae Majestatis.

! gdy się kto co takiego dopuści, co by było przeciw królowi i bezpieczeństwu jego, gdy naprzeciw skazie abo upadku miejskiemu co broi, gdy ku nieprzyjacielowi się skłoni, gdy nieprzyjacielowi zbroją, pieniądzmi, radą i którymkolwiek inszym sposobem przeciw swemu panu dopomaga, gdy poddane ziemie k temu przywodzi, aby były królowi przeciwne, gdy rozterk w mieście czyni, aby który przełożony był zabit, i inne tym podobne. Też nie czyni nikogo wolnym od męki wydanie a zdradziectwo Ojczyzny swej, podanie miast, zamków nieprzyjaciełom, któżkolwiekby był takim.

' O rozmaitych mękach.

Wyższej namieniony autor wypisał o rozmaitych mękach, które złoczyńcom bywają zadawane więcej z wymysłów sędziów niebacznych a z okrucieństwa katowskiego niż wedle prawa, jako j wodą, octem, laniem wrzącego oleju w gardło, smarowaniem siarką, smołą gorającą, słoniną, głodem, pragnieniem wielkim, przyłożeniem na pępek myszy, siers&eni abo jakich innych jadowitych Chrobaków nakrytych bańką, ażeby tak gdyby wyniść nie mogli, ciało cierpiącego drę-