59739 scan0010

korektywne doświadczenie dla pacjenta. Jego dotychczasowe relacje z ludźmi nie były udane, m.in. dlatego, że w obliczu pojawiających się trudności reagował wycofaniem się i uczuciami obwiniania siebie albo partnerów za wystąpienie trudności. W procesie psychoterapii jest okazja do usunięcia trudności w relacji. Zachowania terapeuty znowu stają się okazją do nowych doświadczeń radzenia sobie z trudnościami. Dostrzegając, jakie jego zachowania utrudniają utrzymanie dobrego związku terapeutycznego, podejmuje działania mające na celu ich zmianę. Czasami te działania są bardzo proste, ale ich znaczenie zasadniczo może modyfikować reakcje partnera. Safmn i inni (1998) podają następujący przykład na zilustrowanie tych różnic w zachowaniu. W sytuacji walki między pacjentem i terapeutą, terapeuta może opisać tę sytuację, mówiąc do pacjenta: „Czuję, że starasz się kontrolować nasze interakqe”, ale może też powiedzieć „Czuję, że wdałem się w walkę z tobą i nie jestem pewien, o co tutaj chodzi”. Pierwsza reakcja terapeuty utrwala walkę, ponieważ całą odpowiedzialność przerzuca na pacjenta, który w takiej sytuacji nie ma innego wyboru niż bronić się przez kontynuowanie walki albo przez poddanie się, czyli zrezygnowanie z dążenia do partnerstwa i przyjęcie postawy zależności i bierności. Druga reakcja to zwrócenie uwagi na to, że terapeuta jest odpowiedzialny za „wdanie się” w walkę z pacjentem. To może zasadniczo zmienić reakcję paq’enta na trudności w ich relacji. Nie czując się obwiniony, widząc dyskomfort terapeuty i jego własne trudności, może zaangażować się w szukanie wyjaśnień zaistniałej sytuacji i łatwiej dostrzec swój w niej udział. Ta ostatnia interwencja terapeuty nie tylko pomaga usuwać trudności w związku terapeutycznym; staje się także nowym doświadczeniem dla paqenta, pokazującym, żc relacje z innymi ludźmi zależą od wszystkich partnerów i utrzymanie ich na satysfakcjonującym poziomie wymaga odpowiedzialności i działań ich wszystkich. „Obwinianie" siebie za niepowodzenia w tych relacjach faktycznie jest poszukiwaniem przyczyn i początkiem rozwiązania tych trudności.

W ostatnich latach zwraca się uwagę na terapeutyczne znaczenie doświadczania uczuć pozytywnych podczas procesu psychoterapii (por. Grawe, 2004; Hill i in„ 1988b; Lambert i in., 2004b; Orlinsky i in„ 2004). Znaczenie terapeutyczne tych doświadczeń nie często jeszcze jest przedmiotem badań i analiz. Wydaje się jednak, że tak jak w zachowaniach poza terapią, uczucia pozytywne są bezpośrednim motywem do podejmowania zachowań prowadzących do takich przeżyć. Skojarzone ze zdarzeniami z psychoterapii, mogą motywować do powtarzania takich zdarzeń, a ponadto 226 mogą stanowić skuteczną przeciwwagę dla dominujących do tej pory uczuć

przykrych i mogą uświadamiać pacjentowi, że jest zdolny do doświadczania takich uczuć i że zależą one od jego własnych zachowań.

Wszystkie szkoły psychoterapii przywiązują duże znaczenie do przeżywania przez pacjenta emocji w procesie psychoterapii. Różnią się jedynie rodzajami uczuć, na jakie zwracają szczególną uwagę. Safran (1998) uważa, że doświadczenia emocjonalne w procesie psychoterapii i związane z tym zmiany w sferze emocjonalnej są bezpośrednio związane ze zmianami we właściwościach poznawczych pacjenta. Istotą bowiem zmian poznawczych jest zmiana znaczeń nadawanych zdarzeniom przeszłym, teraźniejszym i przyszłym, a znaczenia są ściśle związane z procesami emocjonalnymi i procesami percepcji.

13.1.3. Nowe możliwości poznania siebie i otoczenia

Psychoterapia, aby była skuteczna, powinna prowadzić do zmian we właściwościach poznawczych paqenta. Wszystkie szkoły psychoterapeutyczne są w tym zakresie zgodne, różniąc się tylko rodzajem właściwości, które uważają za najbardziej istotne w procesie leczenia. Psychoterapia jest nazywana procesem osiągania wglądu, zmiany przekonań, zmiany oceny siebie, oceny otoczenia, zmiany zachowań, uczenia się nowych umiejętności itd. Osiągnięcie takich zmian wymaga, aby psychoterapia dostarczyła pacjentowi możliwości do zmiany tych jego poznawczych właściwości, które są niezbędne dla poprawy objawowej i poprawy funkcjonowania. Wydaje się, że największe znaczenie terapeutyczne mają doświadczenia związane ze zmianą dotyczącą: oceny zdarzeń z przeszłości, oceny samego siebie i otoczenia oraz oceny zdarzeń przyszłych.

Zmiana oceny dotychczasowych doświadczeń życiowych

Doświadczenia życiowe mają zasadnicze znaczenie dla 'kształtowania się właściwości osobowościowych każdego człowieka. Zachowania, sposób reagowania, rodzaje potrzeb, sposoby ich zaspokajania i wiele innych przejawów funkcjonowania człowieka w każdym okresie 'Jego życia, stanowiących o tym, jakie jest jego życie, to rezultat dotychczasowych doświadczeń. Ważne są wydarzenia życiowe, ale równie ważne subiektywne znaczenia, jakie tym wydarzeniom nadaje każda konkretna osoba (por. Guidano, 1995: Neimeycr i Mahoney, 1995).

Osoby zgłaszające się na psychoterapię swoje życiowe doświadczenia oceniają jako urazowe, jako czas cierpienia i deprywacji wielu potrzeb. 227