59920 P1260065

li jl

31. Wrocław. Katedra. Wnętrze chóru

skich. Bipolarne akcentowanie bryły kościoła narodziło się w architekturze zachodniej w czasach karolińskich i trwało najdłużej w architekturze niemieckiej - aż do wieku XIII. Przetrwał ten układ niezależnie od faz rozwojowych architektury w tak długim czasie, a swój żywot zakończył raptownie w pierwszej połowie XIII wieku³⁴. Pojawił się jeszcze w katedrach w Bambergu i Naum-burgu, gdzie nowe gotyckie rozwiązania, szczególnie w tym drugim przypadku, wprowadzone zostały do tradycyjnego niemieckiego schematu katedry dwu chórowej.

Początki tej bipolarnej struktury sięgają przełomu VIII i IX wieku, a więc czasu, gdy w architekturze karolińskiej pojawiły się wieżowe kompozycje westwerków. Wówczas gdy westwerk interpretowany był jako architektoniczna oprawa miejsca cesarza w kościele, układ bipolarny jawił się jako odzwierciedląjący bipolarną strukturę władzy w średniowieczu: wschodnia część symbolizować miała Kościół, zachodnia zaś Cesarstwo. Pojawienie się interpretacji, które powstanie i funkcjonowanie westwerku wiązały z kultem Chrystusa Salwatora, dotychczasowy klarowny obraz układu bipolarnego zmąciły, ponieważ część zachodnia w tak oczywisty jak niegdyś sposób nie dala się już interpretować jako powiązana ze sferą regnum.

Należy jednak pamiętać, iż bipolarny układ nie da się odczytywać wyłącznie poprzez analizę funkcjonalną i liturgiczną poszczególnych części kościoła. Wywyższanie na wschodnim i zachodnim skraju kościoła układów wieżowych dalece przekracza potrzeby funkcjonalne związane z liturgią. Najogólniej tego rodzaju układ architektoniczny koresponduje z powszechnym w średniowieczu porządkowaniem rzeczywistości w kategoriach układów bipolarnych, pośród których relacja między regnum i sacerdotium w pełni się mieści. Nie oznacza to jednak automatycznej między nimi o pozy cyj nosa; może to być wyrażenie idei współpracy między, w zasadzie rozdzielonymi, a tylko w kościele złączonymi, sferami regnum i sacerdotium. Można to jednak rozumieć również jako istniejącą także w obrębie sacerdotium sferę przynależną do regnum. O Angilbercie z Centuli pisano abbas et comes³⁵. W pfalzu akwizgrańskim skrajne usytuowanie auli pałacowej i kaplicy tę zasadę również pokazuje. Motywy obronne fasady zachodniej Sugerowego Saint-Denis zinterpretowane zostały jako oznaczające prawa senioralne opactwa wobec hrabstwa Vexin, dzierżonego na zasadzie lenna przez króla francuskiego. W tej zależności król był lennikiem opata Saint-Denis³⁶.

Wielowieżowe układy katedr francuskich z okresu wczesnego i klasycznego gotyku nie kontynuują, czy też raczej nie przyjmują charakterystycznej dla romańskiej architektury niemieckiej bipolamości. Tak więc jeśli nawet rozmieszczenie wież na skrajach uznamy jako wynikające już z gotyckiego rozwoju schematu katedralnego, to użycie ich w układzie bipolarnym w katedrze wrocławskiej

32. Francuskie kościoły * chórami prostokątnymi - (A) Champeauz, kościół kolegiacki; (B) Puiseau*. kościół Augus lianów; (C> Clamecy. kościół kolegiacki

29