48075 img083 (16)

82,4 i w porządku natury, jest doskonalsze; w tym bowiem znaczeniu akt jest wcześniejszy od możności. I w ten sposób intelekt wyprzedza wolę, tak jak przyczyna ruchu jest wcześniejsza od przedmiotu znajdującego się w ruchu lub jak czynne ma pierwszeństwo przed biernym — albowiem dobro poznane umysłowo wprawia w ruch wolę.

3. W tej trudności chodzi o wolę rozpatrywaną w zależności od tego co wyższe od duszy. Za pomocą cnoty miłości bowiem kochamy Boga.

ARTYKUŁ 4

Czy wola porusza intelekt?

TRUDNOŚCI

Sądzić by można, że wola nie porusza intelektu.

]. Przyczyna ruchu doskonalsza jest bowiem i wcześniejsza od przedmiotu poruszanego, gdyż przyczyna ruchu jest czynnikiem aktualizującym, a według Augustyna, w 12 księdze Komentarza do Księgi Rodzajuⁱ, i Filozofa, w 3 księdze O duszy², czynnik aktualizujący doskonalszy jest od czynnika biernego. Ale intelekt jest wcześniejszy simpliciter et seeundum naturae ordinem, est perfectius: sic enim actus est prior potentia. Et hoc modo intellectus est prior voluntate, sicut motivum mobili, et aelivum passivo: bonum enim intelłectum movet vcluntatem.

AD TERTIUM dicendum quod illa ratio procedit de voluntate se-cundum comparaticnem ad id quod supra animam est. Virtus enim earitatis est qua Deum amamus.

AUTICOŁfS 4

Utrum voluntas moveat intelłectum lla—2ae, 9, 1; la—2ae, 17, 1; Cont Gent 2, 26; De vcr 14, 1. 2; 22; 12; De mało 6J

AD QUARTUM sic proceditur. Videtur quod voluntas noti moveat intelłectum.

1. Movens enim est nobilius et prius moto: qu'a movens est agens; pl 34 agens autem est nobilius patienle, ut Augustinus dicit 12 super Gen. csel*28 ^Qd litt., et Philosopiius in 3 de Anima. Sed intellectus est prior et no-

I, 402    _

a    ————•

18 nn ^{1 D}e Gen ad litt 12, 1C

2 De an 3, B

i doskonalszy od woli, jakeśmy to już poprzednio ¹ powie- 82,4 dzieli. Wola nie porusza więc intelektu.

2.    Przyczyny ruchu nie porusza przedmiot poruszany inaczej jak tylko przypadłościowo. Ale intelekt wprawia w ruch wolę, gdyż przedmiot pożądania przyjęty do świadomości przez intelekt stanowi nieruchomą przyczynę ruchu, a pożądanie jest zarazem przyczyną ruchu i znajduje się samo w ruchu. Intelekt nie bywa więc poruszany przez wolę.

3.    Chcieć możemy tylko tego, co jest umysłowo poznane. Gdyby więc poznawanie umysłowe miało być powodowane przez poruszenie pochodzące od woli chcącej umysłowo poznawać, to trzeba by, aby i to chcenie wyprzedzone było przez inne poznanie, a znów to poznanie przez jeszcze inne chcenie, i tak w nieskończoność; to zaś jest niepodobieństwem. Wola nie wprawia więc w ruch intelektu.

JAN DAMASCEŃSKI powiada² natomiast, że od nas zależy, czy nabywamy znajomości jakiejś sztuki, czy też znajomości tej nie nabywamy. A to, co zależy od nas — to [właśnie] dzięki woli; znajomości zaś sztuki nabywamy przez intelekt. Wola porusza więc intelekt.

W DWU ZNACZENIACH powiadamy, że coś wpra-bilior voluntate, ut supra dictum est. Ergo voluntas non movet intel-lectum.

2.    PRAETEREA, movens non movetur a moto, nisi forte per acci-dens. Sed intellectus movet voluntatem: quia appetibile apprehensum per intelłectum est movens non motum; appetitus autem movens motam. Ergo intellectus non movetur a voluntate.

3.    PRAETEREA, nihil velle possumus nisi sit intelłectum. Si igi-tur ad intelligendum movet voluntas volendo intelligere, oportebit quod etiam illud ve!le praecedat aliud intelligere, et illud intelligere aliud velle, et sic in infinitum: quod est impossibile. Non ergo volun-tas movet intelłectum.

SED CONTRA est quod Damascenus diclt, quod in nobis est perci- pg s pere ąuamcumąue volumus artem, et non percipere. In nobis autem ⁹⁸⁰ est aliquid per voluntatem; percipimus autem artes per intelłectum. Voluntas ergo movet Intelłectum.

RESPONDEO dicendum quod aliquid dicitur movere dupliciter.

415

1

Artykuł poprzedni

2

i De 1ide orth 2. 26