60485 IMGi24

cjonalne, które staje się w następstwie pobudką do agresji”⁶⁷. Za cel natomiast uznaje się dążenia jednostki do zaspokojenia swoich potrzeb biologicznych, społecznych czy psychicznych. Oznacza to, że pomiędzy frustracją a agresją zachodzi stały nierozerwalny związek, stanowiący jeden z podstawowych mechanizmów ludzkiego zachowania się. Pojawienie się agresji może wskazywać na stany frustracyjne człowieka.

A. Bandura i E.H. Walters na podstawie badań naukowych wysunęli tezę, że źródłem agresji są wyuczone sposoby zachowania na drodze procesu uczenia się i nabywania przez daną jednostkę doświadczeń życiowych, zależnych od podniet działających na dany organizm i powodujących uwarunkowanie się pewnych reakcji lub ich zahamowanie. Nagradzanie reakcji agresywnych utrwala się, co może prowadzić do tworzenia się odpowiednich nawyków zachowań agresywnych⁶⁸.

Trudno rozstrzygnąć, która z tych koncepcji jest słuszna, nie ma bowiem wystarczająco silnych argumentów przemawiających za którąkolwiek z nich.

Agresja u dzieci pojawia się wtedy, gdy wyraża ono gniew, bunt, wrogość, chęć niszczenia czy frustrację wyrządzającą krzywdę osobom lub przedmiotom i zachowanie to nie mieści się w ramach zasad i norm społecznych⁶⁹.

W literaturze przedmiotu występują różne klasyfikacje rodzajów i form zachowań agresji. A. Frączek wyróżnia cztery rodzaje agresji:

-    agresja frustracyjna - która jest konsekwencją frustracji;

-    agresja naśladowcza - bywa wyrazem mimowolnego naśladownictwa modeli agresywnego zachowania się, z którymi dziecko się styka w otoczeniu;

-    agresja instrumentalna - jest sposobem umożliwiającym osiągnięcie celu;

⁶⁷ J. GrochuLska, Reedukacja dzieci agresywnych, WSiP, Warszawa 1982, s. 13. ** za J. Grocholska, Agresja u dzieci, WSiP, Warszawa 1993.

** A. Brzezińska, Jak rodzi sią agresja, (w:) Dzieci i młodzież wobec agresji i przemocy, red. A. Brzezińska i E. Homowska, Wyd. Scholar, Warszawa 2004, s. 108.

83