61270 SN grudzien 067

W

Ss

210 min lat

2.4 min lat świetlnych 4.1 m

Cały gaz jest neutralny. Białe obszary są najgęstsze: powstaną z nich pierwsze gwiazdy i kwazary.

290 min lat 3 min lat świetlnych 3.3 m

Słabe czerwone smugi pokazują, że gwiazdy i kwazary zaczęty jonizować gaz w swym otoczeniu.

370 min lat

3.6 min lat świetlnych

2.8 m

Bąble zjonizowanego gazu rosną.

460 min lat

4.1 min lat świetlnych

2.4 m

Powstają nowe gwiazdy i kwazary. które tworzą kolejne bąble.

540 min lat

4.6 min lat świetlnych

2.1 m

Bąble zaczynają się łączyć.

620 min lat

5 min lat świetlnych

2m

Bąble zlały się i wypełniają prawie całą przestrzeń.

710 min lat

5.5 min lat świetlnych

1.8 m

Neutralny wodór znajduje się już tylko wewnątrz galaktyk.

Digital Sky Survey) wiemy, że kwazary z czarnymi dziurami o masach przekraczających miliard mas Słońca istniały już miliard lat po Wielkim Wybuchu. W jaki sposób tak olbrzymie dziuń powstały tak wcześnie? Dlaczego ich masy przestały rosnąć?

Inną zagadką jest statystyczny rozkład rozmiarów galaktyk. Teoretycy sądzą, że w epoce ponownej jonizacji ultrafioletowe promieniowanie galaktyk karłowatych podgrzało gaz, uniemożliwiając formowanie się kolejnych galaktyk o małej masie. Jak proces ten przebiegał w czasie? Czy któreś z obecnie istniejących galaktyk karłowatych powstały w tamtych odległych czasach, a jeżeli tak, to które? Odpowiedzi na te pytania i w'iele innych musimy szukać w epoce ciemności.    ■

JESU CHCESZ WIEDZIEĆ WIĘCEJ

Cosmology at Low Freąuencies: The 21 cm Transition and the High-Redshift Universe. Steven Furlanetto, S. Peng Oh i Frank Briggs; Physics Reports (w druku). Artykuł dostępny na stronie: arxiv.org/abs/astro-ph/0608032

Chasing Hubble’s Shadows: The Search for Galaxies at the Edge of Time. Jeff Kanipe; Hill and Wang, 2006.

First Light. Abraham Loeb; Lecture notes for the SAAS-Fee Winter School-, IW2006. Artykuł dostępny na stronie: arxiv.org/abs/astro-ph/0603360

The State of the Universe. Peter Coles; Naturę, tom 433, s. 248-256; 25 I 2005.

Measuring the Small-Scale Power Spectrum of Cosmic Density Fluctuations through 21 cm Tomography Prior to the Epoch of Structure Formation. Abraham Loeb i Matias Zaldarriaga; Physical Review Letters, tom 92, nr 21, artykuł nr 211301; 25 V 2004. Artykuł dostępny na stronie: arxiv.org/abs/astro-ph/0312134

GRUDZIEŃ 2006 ŚWIAT NAUKI 37