61762 P1020565

14 Aht-nutywne jimnuH

Ro/wój    snąąołogii/wgti b\ł \wtiilurin jk^ucho wt'/f«

gółnego momentu łmiorw znegn: kapitalizmu przemysłowcgo w 1 uropir lachtKłntej i w Amt-mr fY>hiocnej. Kluczowym poję* cirNi vx jołogii b\ło poj^ir ifłohT/enMwa - w otlió/iucniu ml cen-tralim h <Ua materializmu historycznego pojęć kapitalizmu czy podziału nr<tcv (zob. Dii kem 1996);, Socjologia u/nala pewne przesłanki o fititiii o spójnej reku jł miętł/y przyrodą a społeczeństwem. IV/\jinuu( za laki sukces nowoczesnych spoln/nisiw, jeśli chodzi o iih spektakularne opanowanie przyrody, skupiła się na tvm, w czvm była najlepsza - i w c/vin się wyspecjalizowała - mianowicie na opisie i objaśnianiu chat aktem nowix'Zcsnvch społeczeństw. Jako taka. socjologia ogólnie uznała podział akademickiej pracy, będąc)¹ po części konsekwencją pragnienia Durkheima, by wyodrębnić pewną osobną dziedzinę lub sferę, mianowicie społeczną, do autonomicznego badania i objaśniania. Socjologia w pewien sposób zastosowała strategię wzorowania się na biologii i optowania za spece licznym i autonomicznym obszarem faktów - w tym wypadku właściwych sferze społecznej lub społeczeństwu. laki obszar faktów społecznych zakładał swoją odrębność i antytetyczność w stosunku do przyrody (Dickens 1990: 47; Dunlap i Catton 1994; Durkheim 1952; Macnaghten i Urry 1995).

Jako dyscyplina nauki socjologia aż do niedawna była nauką społeczną w minimalnym stopniu zainteresowaną sferą przyrodniczą czy to w formie biologicznej, czy środowiskowej. W przypadku socjologii dychotomia pomiędzy sferą społeczną a sferą przyrodniczą wyraziła się w sposób najdobitniejszy. Inne nauki społeczne cieszyły się bardziej dowolnym i swobodnym związkiem z faktami przyrody. W socjologii ten akademicki podział na świat faktów społecznych i świat faktów przyrodniczych uważano powszechnie za bezdyskusyjny. Inter alia odzwierciedlała go koncep-tualizacja czasu, która przyjmowała, że czas przyrodniczy i czas społeczny są całkowicie odmienne (zob. Adam 1990; Lash i Urry 1994: rozdz. 9). Ponadto ujęcie to miało sens jako strategia profesjonalizacji socjologii, gdyż zapewniało jasną i wyodrębnioną sferę badawczą, paralelną lecz nie konkurencyjną wobec tych nauk fizycznych, które jednoznacznie zajmowały się wyraźnie wyodrębnioną i podatną na analizę przyrodą. Rywalizacja pomiędzy rodzącymi się dyscyplinami, łącznie z socjologią, zrodziła nowe formy autorytetu naukowego i elitaryzmu, zdecydowanie dyskredytujące nienaukowe, ukryte formy wiedzy. Deprecjonowano i marginalizo-

wilttO In, < O lod/ir .witrfiił’ >» »łcr/r swom h ,pnklvk umirrinych' (l)nkrih ItKWi: rn/dz. I),

Interesujący wyjątek W stosunku iki takir| socjologu /1 -j ortodoksji iliUKiwiki <imcivk«insk<t poatKM YpIttM KMpw| ktidiMi^ ka w USA (Guttem i Dud) ftp 1978; Ihml.tp | (4itnn lie?^,iv IhmUp i Cattop (1994) /definiowali to poić juko „kidamr intnakiąt mu; d/y środowiskiem a społeczeństwem i starali m«;    nie-

rozdzielny związek między rozwojem spoin /ctistw ludzkich | wv-korzystaniem przez me i eksploatacją ogtamt innych zasól jów | rvs-tentów podtrzymywania /vcia. L wypukła),u te |M>wi4/auia. tncjolo-d/y środowiskowi optowali za reortrnUu ),t H jologii w kimtnku „perspektywy bardziej holistyczne}, która umieści procesy sjuilri/-lie \y kontekście biosfery" (Bułtel 1987 łM>j. Nawet jednak taka socjologia zakłada podział pracy pomiędzy naukami przyrodnic/y-mi, które zapewniają twardy, [aktualną podstawę | zakresie stanu przyrody, a bardziej służebnymi naukami społeczn które zajmują się rozpoznawaniem wpływów li/skalncj przyrody na społeczeństwo i społeczeństwa na przyrodę.

Ponadto to właśnie ten model socjologii, a ogólnie) nauk społecznych jest najlepiej widoczny w bieżących badaniach nad tak zwaną „globalną zmianą środowiskową”. Mówiąc I grubsza, roli naukowca-socjologa upatruje się w badaniu s|x*łcc zmch przyczyn, wpływów i reakcji w odniesieniu do problemów środowiskowych wcześniej i w adekwatny sposób opisanych przez przy rodnika - swego rodzaju model „najpierw biologia i nauki ścisłe” (zob. też Grove--White i Szerszynski 1992). Takie podejśc ie można odnaleźć w większości głównych międzynarodowych programów badawczych o globalnej zmianie środowiskowej (zob. Newby 1993; Wynne 1994). Na przykład we wczesnych sformułowaniach na Międzyrządowym 11 nelu o Zmianie Klimatu zmianę środowiskową posirzega się jako zespół problemów' naukowych, z istoty wymagających rozwiązali technologicznych. Pewien model liniowy zarysowano podczas roboczych paneli o naukowym materiale doświadczeniowym (WG1), o wpływach środowiskowych i socjoekonomicznych (WG2) oraz ,o strategiach właściwej reakcji, opisanych w terminach jawnie technicznych (WG8) (ale zob. Shackley 1997 w kwestii najnowszych przeformułowań).

Podobny proces można dostrzec^- w brytyjskich badaniach globalnej zmiany środowiskowej. Po pewnej liczbie ważnych wydarzeń, takich jak fala wzrostu świadomości środowiskowej w społeczeństwie