61925 PICT5988

Istotnym warunkiem zastosowania metody monograficznej jest bezsprzecz

/

nie posiadanie umiejętności łatwego nawiązywania kontaktu z ludźmi, którzy są lub mogą być szczególnym przedmiotem zainteresowań badawczych. Chodzi tu zwłaszcza o okazywanie im życzliwości i wyrozumiałości, w tym szczególnie zrozumienia dla ich odmiennych od naszych poglądów i sposobu myślenia. Nic-małą rolę w poprawnym przeprowadzaniu metody monograficznej odgrywa uważne i cierpliwe wysłuchanie swych rozmówców oraz przekonanie ich o celowości prowadzonych / nimi rozmów czy wywiadów Dzięki nawiązywaniu tego rodzaju kontaktów istnieje możliwość dotarcia do trudno dostępnych materiałów biograficznych, mogących stanowić równic wiarygodne jak rozmowy i wywiady źródła informacji, J

Nie mniej koniecznym warunkiem poprawnego zastosowania metody monograficznej jest także krytyczne podejście do danych otrzymanych za jej pomocą Zwraca się tu uwagę m.in. na nicprzechodzcnic obojętnie wobec sprzecznych / sobą informacji oraz poważne potraktowanie ich w opinii i analizie wyników badań monograficznych) Przy czym podkreśla się. iż w przypadku pełnej jedno? m> slności zgromadzonych w ten sposób informacji zachodzi niekiedy obawa, czy rzeczywiście obejmują one wszystkie możliwe informacje na badany temat. To znaczy, czy nic pominięto wśród nich jakichś innych ważnych informacji, które mogłyby dopomóc w szerszym i głębszym „spojrzeniu” na interesujący badacza problem Ważną rzeczą jest też zdawanie sobie sprawy ze stopnia wiarygodności źródeł informacji, z jakich się korzysta.

Warunkami poprawnego stosowania metody monograficznej może być także dokonywanie możliwie dokładnego zapisu zaobserwowanych przez badacza zachowań czy zdarzeń i otrzymanych wypowiedzi ustnych oraz swych ogólnych w rażeń / bezpośrednich kontaktów / daną instytucją, placówką czy instytucjonalną formą aktywności wychowawczej. Może być nim także między innymi korzystanie w opisie i analizie zebranych materiałów, zwłaszcza różnego rodzaju dokumentów, metody fenomenologicznej powalającej na głębszą refleksję nad badanym problemem i z metody hermcneutyczncj umożliwiającej głębsze rozumienie i interpretację dostępnych badaczowi tekstów (dokumentów). Bliższe informacje na temat zwłaszcza metody hermcneutyczncj w pedagogice można znaleźć m.in. w książkach K. Ablcwicza (1994), II. Rottera (1997) i M. Sawickiego (1996) oraz w artykule M. Nowaka (1993, s. 49-58). Nade wszystko jednak koniecznym warunkiem poprawnie prowadzonej metody monograficznej jest umiejętność zaadoptowania się jako autentycznego uczestnika badanej zbiorowości, cieszącego się tam niemal powszechnym zaufaniem.

Ocena metody monograficznej

Zastosowanie metody monograficznej jest na ogół uciążliwe i czasochłonne. Wymaga wyjątkowo wysokich kwalifikacji badawczych, o ile rzeczywiście pragnie się zapewnić badaniom monograficznym względnie wysoki poziom trafności i rzetelności.

Niestety w posługiwaniu się metodą monograficzną badacz narażony jest na różne niedomagania pod względem metodologicznym, podobnie zresztą jak przy zastosowaniu wszelkiej metody biograficznej w ogóle. Dzieje się tak często z powodu trudności dotarcia do wszystkich ważniejszych źródeł informacji na temat podejmowanego problemu badawczego.

monograficznej zarzuca się w szczególności — zgodnie z wyrażc-

nicm Ireny Lcpalczyk (1974, s. 156 i n.) — subiektywizm, czyli uleganie sugestii np. podzielanych poglądów i przekonań, a także sposobu myślenia przez osoby związane bezpośrednio lub pośrednio z funkcjonowaniem badanej instytucji; pseu-douogólnianic, tj. wysuwanie nic zawsze wystarczająco zasadnych wniosków z przeprowadzanych badań; opisowość z wyraźnym zaniedbaniem głębszej interpretacji opisu funkcjonowania danej instytucji i opracowania jego teoretycznych uzasadnień. Mówi się nawet, iż „analiza monograficzna nic ustala prawd ani prawidłowości naukowych, może natomiast postawić hipotezę' (I. Lcpalczyk, 19^4. s. 158). Nie poddaje się też wystarczającej kontroli „zniekształceń spowodowanych subiektywizmem widzenia rzeczywistości przez badacza” (B. Turlejska. 1998, s "7)

Pomimo takich i innych niedomagali metodologicznych, na jakie narażona jest metoda monograficzna, przypisuje się jej — jak sugeruje A. Kamiński (19~4. s. 73 i n.) — zwłaszcza dwie podstawowe zalety. Pierwsza polega na tym, iż za pomocą metody monograficznej istnieje możliwość dotarcia do „głębi” badanej instytucji, w tym szczególnie „gruntownego, wielostronnego wejrzenia w jej funkcjonowanie zarówno jako systemu społecznego, jak i jako związanego ze sobą zbioru osób”. Druga zaleta metody monograficznej to jej użyteczność praktyczna. Zastosowanie jej umożliwia bowiem nie tylko w miarę dokładne rozpoznanie funkcjonowania danej instytucji, lecz także przewidywanie ewentualnych zmian i ulepszeń w dalszym jej funkcjonowaniu.

Inni pedagodzy społeczni podkreślają, iż metoda monograficzna umożliwia m.in.:

poznanie „struktury społecznej, czyli układów i wzajemnych relacji jednostek i grup, składających się na daną organizację” (1. Lcpalczyk. 1974. s. 148); badaniem tego rodzaju mogą poszczycić się u nas Helena Radlińska (1964) i Tadeusz Gołaszewski (1971);

— badanie sytemu wychowawczego jako określonego składu środowiska społecznego w danej szkole lub placówce opiekuńczo-wychowawczej (por. A. Lewin, 1972);

303