62682 ScannedImage 18

300 Starożytny Izrael

w 586 przed Chr., uznawano Jojakina za uprowadzonego na wygnanie króla judzkiego. Nieprzypadkowo przywódcą pierwszej fali żydowskich wygnańców wracających do Jerozolimy był syn Jojakina, Szeszbassar, a odbudowę drugiej świątyni podjął Zorobabel, jego wnuk¹.

Krótko mówiąc, według redaktorów Drugiej Księgi Królewskiej oraz Księgi Jeremiasza, początek wygnania babilońskiego przypada na 597 przed Chr., kiedy król Jojakin został uprowadzony jako jeniec przez Nabuchodonozora (2Krl 24,12-17; Jr 52, 28-30). Była to pierwsza i największa z trzech odrębnych deportacji. Druga miała miejsce w kontekście zburzenia Jerozolimy w 586 przed Chr. (2Krl 25, 8-12; Jr 52, 12-16), zaś trzecia - zgodnie z Księgą Jeremiasza -nastąpiła po zabójstwie Godoliasza w 582 przed Chr. (Jr 52,30).

Całkowicie odmienny obraz wydarzeń przedstawia Druga Księga Kronik. Jest w niej mowa tylko o jednej deportacji - po zburzeniu świątyni w 586 przed Chr., przy czym wzmianka ta jest bardzo lakoniczna (2Krn 36,20-21). Wprawdzie Kronikarz wspomina o deportacji króla Jojakina w 597 przed Chr. (2Krn 36,10), ale nie uznaje tego wydarzenia za początek wygnania narodu. Stwierdza, że wraz z uprowadzeniem Jojakina wywieziono do Babilonu „drogocenne naczynia domu Pańskiego”; zabranie naczyń świątynnych jest dla niego ważniejsze niż wygnanie ludności.

Druga Księga Kronik stanowi syntetyczne powtórzenie opowiadania, w którym historyk podkreślił to, co uznał za najważniejsze. Dla Kronikarza rzeczywistością o fundamentalnym znaczeniu była świątynia - jej wygląd, budowa, wystrój, administracja i służba świątynna. W tekście Ezd 1-6, który stanowi kontynuację 2Krn 36, autor kronikarskiego dzieła historycznego uznaje zwrot naczyń świątynnych po zakończeniu wygnania za najważniejsze ogniwo zapewniające ciągłość kultu sprawowanego w pierwszej oraz w drugiej świątyni (Ezd 1,7-11; 5,14-15; 6,5)². Dla Kronikarza, gdy Żydzi wracali z wygnania babilońskiego, powracali nie z królem, by przywrócić dawny porządek polityczny, lecz z naczyniami świątynnymi, by zachować porządek kultu, o którym wierzyli, że istniał w dawnych czasach.

Równie ważne dla Kronikarza było stwierdzenie, że wygnanie skutkowało spustoszeniem kraju, a ziemia leżała odłogiem („obchodziła swój szabat” - 2Krn 36,21). Wydaje się, że opis kraju wywodzi się z tradycji (Kpł 26,1-39) zachowanej w Kodeksie Świętości; karą za bałwochwalstwo miało być wygnanie do obcej ziemi, w wyniku czego własna ziemia będzie leżała odłogiem:

„Rozproszę was między narodami, dobędę za wami miecza, wasza ziemia zostanie spustoszona, a miasta zburzone. Wtedy ziemia będzie obchodziła swoje szabaty przez wszystkie dni swego spustoszenia, natomiast wy będziecie zamieszkiwali w ziemi swoich wrogów. Wtedy ziemia będzie odpoczywała i obchodziła swoje szabaty” (Kpł 26, 33-34).

Kronikarz przywołuje także proroctwo Jeremiasza mówiące o siedemdziesięcioletnim wygnaniu (Jr 25,11; 29,10) nie po to, by powiedzieć, że tak długo będzie trwało wygnanie, lecz by podkreślić, że ziemia będzie miała dziesięciokrotny (siedem lat razy dziesięć) szabatowy odpoczynek:

„Uprowadził na wygnanie do Babilonu tych, którzy uszli od miecza, by wypełniło się słowo Pańskie wypowiedziane przez usta Jeremiasza, póki ziemia będzie się radowała swoimi szabatami. Przez wszystkie dni będzie leżała odłogiem, by spełniło się siedemdziesiąt lat” (2Krn 36,21).

Również prorok Zachariasz posługuje się liczbą 70 lat na oznaczenie okresu trwania gniewu Bożego (Za 1,12; 7,3.5), w czym na pewno też zależy od Jeremiasza. Skoro liczba siedemdziesiąt miała takie znaczenie, należało rozpocząć rachubę czasu od jakiegoś określonego momentu. Zarówno Zachariasz, jak i Kronikarz, zdecydowali się na wybranie zburzenia Jerozolimy w 586 przed Chr.³, a nie uprowadzenia Jojakina na wygnanie w 597 przed Chr.

Wydaje się, że obraz wygnania przedstawiony przez Kronikarza jest uwarunkowany właśnie tymi względami redakcyjnymi. Jest

1

   Opiera się to na założeniu, że Szeneassar z lKm 3, 18 to Szeszbassar; szczegółowe rozważania na temat tego problemu zob. Carol L. Meyers, Erie M. Meyers, Haggai, Zechariah 1-8: A New Translation with Introduction and Commentary, AB 25B, Garden City, New York: Doubleday, 1987, s. 10-11.

2

   Peter R. Acroyd, The Tempie Vessels -A Continuity Theme, w: tenże, Studies in the Religion ofAncient Israel, YTSuppl. 23, Leiden: Brill, 1972, s. 166-181.

3

Interpretację Kronikarza przyjął autor 1 Ezd, który mówi tylko o jednej deportacji po zburzeniu Jerozolimy, nawiązując do zabrania naczyń świątynnych, ale nie wspominając o uprowadzeniu i uwięzieniu Sedecjasza (lEzd 1,52-58). Józef Flawiusz, pisząc swoje dzieło w czasach późniejszych i łącząc ze sobą wszystkie tradycje biblijne (razem z 1 Ezd), opisuje trzy wygnania wzmiankowane w 1 Kri i Jr (Dawne dzieje Izraela, tłum. Zygmunt Kubiak, [księgi I-XIII] i Jan Radożycki [księgi XIV-XX], Poznań-Warszawa-Lublin, 1979, X, VI, 1,101, s. 499; X, VIII, 5, 149-150, s. 504; X, IX, 7,181-182, s. 508) oraz dodaje czwartą deportację, o której nie ma wzmianki w Biblii, a mianowicie uprowadzenie 3 tys. Żydów do Babilonii, które nastąpiło po śmierci Jojakima i umieszczeniu na tronie Jojakina (Dawne dzieje Izraela, X, VI, 3, 98, s. 499).