64334 wiersz nieregularny wiersz stroficzny

616 (WIERSZ NIEREOULARNY) - WIERSZ STROPICZNY

nemu wierszowi sylabotoniczncmu. Czasem zachowuje pełną regularność w pierwszej części wersów, z części końcowych tworząc układy wariacyjne. W przytoczonym fragmencie regularne następstwo stóp daktylicznych występuje tylko na początku wersów, ich końcowe cząstki są zróżnicowane akcentowo i sylabicznie:

W białe noce od rżysk i gumien,    9 zgł.

porośniętych i mchem, i mgłą    8 zgł.

pozbierałem tę pieśń, jak umiem,    9 zgł.

i przynoszę skrwawioną i złą    9 zgł

Rozhuśtała już jesień tysiącem batut    12 zgł.

krzywe wierzby nad stawem w takt żabich gam 11 zgł. Na ostatni fałszywy czerwienny atut    12 zgł.

dzisiaj w durnia ze śmiercią gram.    8 zgł.

(B. Jasieński, Słowo o Jakubie Szelf)

Charakterystyczną odmianę nieregularnych syla-botoników tworzą wiersze podważające jedynie regułę -> izosylabizmu, a więc wiersze różno-zgłoskowe zachowujące jednolity tok stopowy, tzw. wolne jamby, wolne trocheje, wolne amfibrachy itd. Przykłady wolnych jambów:

Są ściany ze wszystkich czterech stron 8 zgł. jak pola pełne śniegu    7 zgł.

i mrok jest, chłód, jak gdyby dął    8 zgł.

ogromnej siły martwy biegun.    9 zgł.

(K. Baczyński, Wiersz o cierpieniu)

W.n. toniczny wystąpił w poezji XX w. Odznacza się on stosunkowo najmniejszą stabilnością i wyrazistością zasad organizacji, polega zwykle na częściowo uporządkowanym przeplocie kilku formatów zestrojowych bądź na modyfikacjach jednego formatu, przeważającego w całym utworze. Rytmizacja takich wierszy rzadko ogranicza się do kombinacji zestrojowych, aktywizuje na ogół także sporadyczne wyrównania akcentowe i sylabowe. Granice między nieregularnym wierszem tonicznym a regularnym -* wierszem toni-cznym z jednej strony oraz -+ wierszem wolnym z drugiej, są dość płynne, np.:

9    zgł. I sny wiązane na senną nić    4    zestr.

10    zgł. będą opadać ku skroniom prędkim — 4    zestr.

2 zgł. iść - żal,    2    zestr.

2 zgł. żal iść —    2    zestr.

10 zgł. Senne są stopy giętkie jak pręty,    4    zestr.

10 zgł. przebić nie mogą szeptu gałęzi —    4    zestr.

2 zgł. źle iść,    2    zestr.

1 zgł. żal    1    zestr.

14 zgł. Zamknij pejzaż jak okno ruchem uśpionej

ręki,    6(3+3) zestr.

17 zgł. do szeptu nachyl się czule — tak poznasz

tę chwilę soczystą    6 (3 + 3) zestr.

19 zgł. i rozerwiesz korali sznurek i odnajdziesz się w własnym uśmiechu    6(3+3) zestr.

10 zgł. podwojona przez sen jak przez lustro. 3 zestr.

(T. Gajcy, Korale)

Lit.: S. Furmanik, Podstawy wersyfikacji polskiej, 1947; M. Dłuska, O wersyfikacji Mickiewicza, 1955; L. I. Timofiejew, Wolnyj (basiennyj) stich XVIII wieka, [w:] Oczerki tieorii i islorii russkogo sticha, 1958; S. Sawicki, Problematyka badań nad wierszem wolnym, „Roczniki Humanistyczne” 1960, z. 1; L. Pszczołowska, Wiersz „Dziadów" i „Kordiana" na tle wiersza dramatu epoki, [w:] L. Pszczołowska, Z. Kopczyńska, O wierszu romantycznym, 1963; A. Okopień--Sławińska, Wiersz nieregularny i wolny Mickiewicza, Słowackiego i Norwida, 1964; L. Pszczołowska, Wiersz nieregularny, 1987; zob. też wiersz wolny, aos

Wiersz obrazkowy (ang. emblem verse, shaped poem, niem. Bilderlyrik) — utwór, którego układ graficzny naśladuje kształt jakiegoś przedmiotu związanego z treścią wypowiedzi. Będąc wymyślną kombinacją graficzno-tekstową, służył nie tylko celom poetycko-popisowym, ale również religijnym, magicznym, mnemotechnicznym. Znany autorom starożytnym, uprawiany potem przez wieki w kulturze europejskiej, także polskiej (zwł. barokowej), pojawia się również w poezji XX w. (np. G. Apollinaire’a Caligrammes, niektóre wiersze F. Marinettiego i innych futurystów). Przykłady w.o. z różnych epok podaje i omawia P. Rypson, znaleźć je można także w Pegazie dęba J. Tuwima. Inne nazwy: carmen figuratum, techno-pegnion, wiersz figuralny. Por. kaligram, poezja konkretna.

Lit.: P. Rypson, Obraz słowa. Historia poezji wizualnej, 1989. aos

Wiersz ropaliczny zob. Ropalikon

Wiersz składniowo-intonacyjny zob. Wiersz zdaniowy

Wiersz stroficzny (ang. stanzaic poetry, fr. poe-sie strophigue, niem. strophische Dichtung, ros. cmpofiunecKOR no33wt) — wiersz zbudowany z -► wesów powiązanych w -» strofy, czyli -» wierszowe jednostki wyższego rzędu. Przeciwieństwem w.s. jest -» wiersz stychiczny. aos