84572 wiersz stychiczny stroficzny

W1FRSZ STYCHICZNY - WIERSZ SYLAB1CZNY 617

Wiersz stychiczny (ang stichic verse, fr. vers stichicfuCy nicm. stichischcr Vcrs, ros. acmpojjuue-ckuu cmux) — wiersz zbudowany z ciągu -*■ wersów nic grupujących się w -» wierszowe jednostki wyższego rzędu, czyli w -* strofy. Przeciwieństwem w.s. jest -* wiersz stroficzny. Inna nazwa: wiersz ciągły, aos

Wiersz sy la bieżny (ang. syllabic verse, fr. vers syllabięue, niem. syllabischer Vers, silbenzdhlen-der Vers, ros. ciuiAaóuuecKuu cmux) — rodzaj -» wiersza realizujący zasady regularnego -> systemu weryfikacyjnego zwanego sylabizmem. -* Konstantami weryfikacyjnymi tego systemu są: 1. stała liczba -> sylab w poszczególnych -> wersach; 2. -* średniówka w wersach dłuższych niż 8-zgłoskowe; 3. stały -> akcent parok-sytoniczny w klauzuli każdego wersu oraz prawie stały akcent paroksytoniczny przed średniówką. Wymienione właściwości językowej budowy zapewniają rytmiczną ekwiwalencję poszczególnym wersom w w.s. (-+ rytm), inne właściwości językowe, nie podlegające rygorom stałej powtarzalności, kształtowane są swobodnie i służą rytmicznym i stylowym modyfikacjom sylabowca. Szczególnie ważną rolę odgrywają pod tym względem układy składniowo-intona-cyjne. W.s. odznacza się swobodą w komponowaniu odpowiedniości między porządkiem zdaniowym a werowym. Wyraźna w polskiej -*■ weryfikacji współzależność między rozpiętością -* członów zdaniowych i ifj członów wersowych ulega tu stosunkowo największemu rozluźnieniu. Tok przerzutniowy (-» przerzutnia) w klauzuli i średniówce oraz rozmaitość układów wersowo-zdaniowych pojawiły się od początku istnienia sylabizmu, tj. w twórczości J. Kochanowskiego, i do dziś pozostały najważniejszym, rozmaicie funkcjonalizowanym poetycko, sposobem modulowania intonacyjnego konturu sylabowca pg intonacja). Oparcie rytmicznej ekwiwalencji wersów na ścisłym rachunku sylab sprawiło, że w wierszu tym wszelkie różnice w sylabicznej długości członów wersowych stawały się wyróżnikami -> formatów wersowych. Podstawą rozróżniania formatów w.s. stała się więc zarówno liczba sylab w całym wersie, jak i liczba sylab w członie przed- i pośredniów-kowym. Z tego względu 13-zgłoskowiec ze średniówką po siódmej sylabie, a więc 13 (7+6), jest innym formatem niż 13-zgłoskowiec ze średniówką po ósmej 13 (8 + 5) lub po piątej 13 (5+8).

W.s. dysponuje więc znaczną rozmaitością formatów zważywszy, że sylabicznej rozpiętości wersów nie krępują żadne rygory formalne, lecz tylko wzgląd na pojemność znaczeniową (którą ograniczają wersy zbyt krótkie) oraz na rytmiczną spoistość wersu (której zagrażają wersy zbyt długie, trudne do ogarnięcia jako jednolite -*■ wierszowe jednostki). W praktyce formaty sylabowca rozciągają się w granicach od 4 do 17 sylab, a rozmiary od nich krótsze lub dłuższe pojawiają się jako pojedyncze wstawki w zespołach wersów o innej długości. Najczęściej uprawianymi formatami sylabowca są -*■ 8-zgło-skowiec, -> 11-zgłoskowiec (5 + 6) i -> 13-zgłos-kowiec (7 + 6). Obrosły one dużą tradycją poetycką i dzięki temu stały się rozpoznawalne jako ustalone jednostki miary wierszowej, nawet gdy występowały rozproszone, np. w -* wierszu nieregularnym sylabicznym. Sylabizm jest pierwszym regularnym systemem wersyfikacyjnym w poezji polskiej. W klarownej i całkowicie dojrzałej postaci ujawnił się w twórczości J. Kochanowskiego; uprawiany przez wszystkich klasyków polskiej poezji, zachował żywotność i poetycką atrakcyjność aż po dzień dzisiejszy. Jest najbardziej uniwersalnym ze znanych w Polsce sposobów wierszowania, występował począwszy od renesansu we wszystkich epokach lit., zarówno w -► epice, -*■ liryce, jak i -> dramacie. Przybierał postać bądź rymowaną (-> rym), bądź bezrymową (-» wiersz biały), stroficz-ną (-> wiersz stroficzny) bądź stychiczną (-> wiersz stychiczny). Inna nazwa: sylabowiec. Por. asylabizm, izosylabizm, sylabizm względny, wiersz sylabotoniczny, wiersz toniczny, wiersz wolny.

Lit.: F. Siedlecki, Studia z metryki polskiej, 1937 [przedr. w:] Pisma, 1989; S. Furmanik, Podstawy wersyfikacji polskiej, 1947; M. Dłuska, Studia z historii i teorii wersyfikacji polskiej., t. 1, 1948, wyd. 2, 1978; K. Budzyk, Przełom renesansowy w literaturze polskiej, 1953; K. W. Za Wodziński, Studia z wersyfikacji polskiej, 1954; Sylabizm, red. Z. Kopczyńska, M. R. Mayenowa, 1956; Z. Kopczyńska, L. Pszczołowska, O wierszu romantycznym, 1963; L. Pszczołowska, Długość wersu a budowa zdania, [w zbiorze:] Poetyka i matematyka, red. M. R. Mayenowa, 1965; Z. Kopczyńska, L. Pszczołowska, Wiersz polski, [w zbiorze:] Słowiańska metryka porównawcza. t. I, 1978; t. II, 1984; L. Pszczołowska, D. Urbańska, Wiersz polski. Tematyczna i stylistyczna dystry•