70016 IMG65 (5)

28

mc w wodę. Zarówno nadmiar wody opadowej, jak i jej niedobór utrudniają przebieg regeneracji. gdyż drzewa pozbawione aparatu asymilacyjnego nie mogą osiągnąć właściwego bilansu wodnego.

1.3. Wpływ foliofagów na przyrost drzew i drzewostanów

Uszkodzenie aparatu asymilacyjnego przez foliofagi może powodować zakłócenia czynności fizjologicznych, ograniczenie przyrostu i zamieranie drzew lub całych drzewostanów. Ostateczny skutek żerowania zależy od gatunku ow ada, pory i nasilenia jego żerowania. gatunku drzewa, jego wieku, przebiegu pogody po utracie przez drzewa aparatu asymilacyjnego i od innych czynników, głównie biologicznych właściwości drzew mających wpływ na przebieg regeneracji igieł lub liści i na powrót rośliny do normalnego stanu fizjologicznego. Jednorazowe zniszczenie mniej niż 30*2 liści nic powoduje w zasadzie zahamowania przyrostu. Większe straty uiistnienia zmieniają proporcjonalnie przyrost, choć zależność ta nie jest prostoliniowa.

Największe szkody występują w drzewostanach iglastych, głównie świerkowych, pod wpływem żeru owadów uszkadzających aparat asymilacyjny. pączki, a czasem i pędy w okresie wiosennym. Są to uszkodzenia drzewostanów świerkowych i sosnowych przez brudnicę mniszkę, drzewostanów sosnowych przez slrzygonię choinówkę i barczatkę sosnówkę oraz drzewostanów świerkowych przez wskaźnicę modrzcwiancczkę. Jednorazowy żer innych foliofagów. np. na świerku zawodnicy, opaślicy i osnujki świerkowej, a na sośnie poprocha cetyniaka, osnui gwiaździstej, boreczników, jakkolwiek może prowadzić do utraty przyrostu i wydzielania się posuszu, to rzadko jest bezpośrednią przyczyną zamierania całych drzewostanów, gdyż zwykle część igliwia drzew pozostaje nienaruszona i niena-ruszanc są pączki umożliw iające jego regenerację.

W przypadku uszkodzenia lub zniszczenia pączków, pędów lub liści hormonalna aktywność drzew wyzwala rozwój pączków śpiących. Ma to ogromne znaczenie w życiu drzew i drzewostanów iglastych, które tylko raz na kilka lat zmieniają aparat asymilacyjny i mc potrafią go natychmiast po uszkodzeniu odtworzyć. Sposób regeneracji igliwia u sosny może być różny, co zależy od terminu i rodzaju uszkodzeń. Jeśli igły nie są zniszczone aż do pochewki, ich resztki przeobrażają się w grube „igły kikutowe" umożliwiające przetrwanie drzewa przez okres letni. Po objedzeniu przez owady pędów' majowych mogą z pączków śpiących rozwinąć się wtórnie pędy skrócone z nielicznymi parami igieł. Wtórne pędy mogą tez powstać ż zawiązków pobudzonych pączków okółkowych. Z pączków śpiących. znajdujących się między parami igieł pędów skróconych, mogą rozwijać się pędy po-chewkowc. Niekiedy sosna wytwarza pędy rozetkowe z. płaskimi nibyigłami utworzonymi z łusek okrywkowych (rys. 1.25). Są one oznaką braku rezerw pokarmowych drzewa i nie zapewniają regeneracji, podczas gdy pędy pochewkowc przejściowe świadczą o niej jednoznacznie (Kuchlcr 1961 j.

W drzew osi anch sosnowych uszkodzonych jednorazowo przez, barczatkę sosnówkę w stopniu silnym (zer silny lub prześwietlający) regeneruje igliwie 85-90h drzew, przy czy m regeneracja przebiega najlepiej u drzew o dobrze wykształconych koronach. 1’rzcbieg regeneracji igliwia trwa do 4 lal i przebiega z tendencją do krzywej logistycznej (rys. 1.26).

Rysunek 1.25

Różne lormy regeneracji igliwia u sosny po6po«ei (wg Koehlera. 1961a| A - igliwie kikutowe. B - pędy pochewkowe. C - pędy rozetkowe. D-pęd przejściowy. E - pędy pędzelkowe

Rysunek 1.26

Regeneraqa igliwia sosny po zerach barczatki sosnówki (wg Śliwy i Cichowskiego. 1975)

Żer obniża przyrost masy drewna w okresie gradacji średnio o 30%. a przyrost wysoko*,, o 65%. jakkolwiek żer zupełny może spowodować strap, osiggajgee 50' przow idy « r produkcji drewna. Wielkość utraty przyrostu drewna w wyniku zeru foliotagow zalc/y . od wielu innych czynników, a głównie od wieku drzewostanu i przebiegu pogi\lv w ov. sic regeneracji drzew.

Zamieranie drzew obserwuje się dopiero wówczas, gdy zostanie zniszczone co im mniej 30% igieł. Jako pierwsze ging drzewa uszkodzone żerem zupełnym oraz di . w

0    małych koronach, cienkie i przygłuszone (rys. 1.27). Proces zamierania trwa t a

1    jest najbardziej intensywny w pierw *z>m i drugim toku po utracie igliw ia i Śliw a 1i n wski. 1975).