71937 Uwarun zewnetrzne

* 1 ęoteaaą

Mogłoby się przy tym okazać, że wyeliminowanie nieuzasadnionego uprzywilejo-1 wania niektórych grup zawodowych i większa selektywność działań pomocowych* podniosłaby skuteczność rozwiązywania najważniejszych problemów - tak socjal.j nych, jak i związanych z rozwojem społecznym - bez konieczności podnoszenia] wydatków publicznych. ~

Uwarunkowania zewnętrzne

.Uwarunkowania głobalizacyjne, których najważniejszą postacią jest powstawaj nie światowego systemu ekonomicznego, oddziałują bezpośrednio na ograniczali nie wyborów państw w sferze gospodarczej, pośrednio natomiast na modyfikacjęij ich modeli polityki społecznej. Wymuszonym kierunkiem ich przekształcania jest) zmniejszanie roli tradycyjnie pojmowanego państwa opiekuńczego, a najważniejszej czynnik tych zmian to rzeczywiste uszczuplenie środków na finansowanie sektoraj publicznego.

Uwarunkowania te są tworzone przez procesy żywiołowe oraz bardziej „sko~!J dyfikowane" determinanty wynikające z przynależności do różnych organizacji -międzynarodowych. Wśród tych ostatnich największe znaczenie dla Polski ma? członkostwo w UE (od 2004 roku), a także udział w instytucjach wyspecjalizować nych w kwestiach gospodarczych: Międzynarodowym Banku Odbudowy i Rozwo^Ę ' ju (Banku Światowym), Międzynarodowym Funduszu Walutowym (od 1986 roku)-| Światowej Organizacji Handlu (od 1995 roku) oraz Organizacji Współpracy Gó-25 spodarczej i Rozwoju (OECD - od 1996 roku). Udział w tych organizacjach, jak_:l’ kolwiek związany niekiedy ze spełnianiem określonych standardów politycznych £ i społecznych (zwłaszcza w OECD), zasadniczo wymusza dyscyplinowanie państw* w zakresie bilansów płatniczych i otwartości na konkurencję międzynarodową^; co jest warunkiem nabycia odpowiednich praw i uzyskania pomocy gospodar-j czej. W liberalnych poglądach na politykę społeczną nacisk tych instytucji tworzy swoisty bodziec, wymuszający szybszą prywatyzację, obniżanie poziomu inflacji i deficytu budżetowego, a tym samym ograniczanie zakresu socjalnych funkcji państwa. Również w przypadku UE występuje w praktyce przewaga standar-. | dów ekonomicznych i politycznych nad społecznymi. Z jednej strony mamy dół I czynienia ze stosunkowo „miękkimi" i elastycznymi standardami wynikającymi; I z Europejskiej Karty Społecznej, z drugiej natomiast z „twardymi” wymogamj ^ I uczestnictwa w Europejskiej Unii Gospodarczej i Walutowej, będącej rdzeniem I europejskiej integracji. Niejednakowe traktowanie tych kwestii wynika zarówno,, fc z genezy Unii, jak i aktualnie stojących przed nią wyzwań globalizacyjnych. Po: .1 twierdzają to także główne motywy polskiej akcesji do UE: zwiększenie konku*. rencyjności gospodarki, poszerzenie rynków zbytu i dostęp do współ notowych • funduszy pomocowych.

W tej ostatniej kwestii możliwości polityki społecznej w Polsce zwiększa koc*f*^ £ stanie z Europejskich Funduszy: Socjalnego (EFS), Rozwoju Regionalnego (ERDF), g Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF) oraz Finansowego Instrumentu Wspa.cia

Rybołówstwa (FIFG). Oznacza to istotne zwiększenie pomocy w porównaniu z okre-jem przedakcesyjnym, w którym Polska korzystała z odpowiedników wspomnianych funduszy strukturalnych - PHARE i PHARE II, SAPARD i ISPA - przeznaczonych dla państw kandydackich.

Nowe uwarunkowanie dla polityki społecznej tworzy też stopniowe otwieranie się rynków europejskich na pracowników z Polski. Jest to korzystne nie tylko z punktu widzenia indywidualnych strategii życiowych, lecz także w skali społecznej - z powodu wielkości środków finansowych przekazywanych przez emigrantów rodzinom w kraju. Jednocześnie masowa emigracja powoduje negatywne skutki dla struktury społecznej, usług opiekuńczych, rynku pracy i możliwości wewnętrznego rozwoju. Należy podkreślić, że obecne wyjazdy zarobkowe tylko częściowo można określić mianem „eksportu bezrobocia”, ponieważ uczestniczą w nich głównie ludzie wprawdzie młodzi, ale mający wyższe niż przeciętnie kwalifikacje i bardziej mobilni.

| Podsumowanie

•    W wyniku transformacji ustrojowej, poczynając od końca Lar 80., uwarunkowania polityki społecznej w Polsce uległy głębokim przekształceniom. Największe zmiany dokonały się w obrębie determinantów ustrojowo-politycznych, ekonomicznych, demograficznych i społecznych. Konieczność reformowania polityki społecznej wynikała również ze zmiany charakteru i wzrostu siły oddziaływania uwarunkowań zewnętrznych, w konsekwencji integracji europejskiej i stałego zwiększania udziału Polski w globalnej gospodarce.

•    Zakres i kierunki zmian, jakie zaszły w ostatnich kilkunastu larach w polskiej polityce społecznej, skłaniają do oceny, że reagowała ona niewystarczająco na nowe wyzwania, nawet jeśli weźmie się pod uwagę dużą niestabilność otoczenia, w którym przyszło jej działać. Nieobecność - w podejmowanych decyzjach - strategicznej koncepcji polityki społecznej, realistycznie i skutecznie integrującej jej wartości i oczekiwania społeczne z wymogami stałego wzmacniania konkurencyjność gospodarki, wpłynęła na nadmierną doraźność i jeszcze większy obszar zaniechania koniecznych działań dostosowawczych. Skutki tego ponosi zarówno gospodarka, jak i sfera społeczna.

•    Można prognozować, te przewaga mechanizmów żywiołowej w istocie ewolucji polityki społecznej utrzyma się również w następnych latach, a na charakter przyjmowanych w niej rozwiązań największy wpływ będą miały dwie grupy determinantów. Z jednej strony będą to wewnętrzne i zewnętrzne konieczności ciągłego zapewniania innowacyjności w gospodarce, z drugiej natomiast opór grup marginalizowanych, niezdolnych do samodzielnej poprawy swojej sytuacji, łub zagrożonych utratą uprzywilejowanej pozycji w systemie społecznym.¹