72330 P1010927 (2)

ntł vllu    ProkopowiCM, który, jąik już ,

tisiuy, u it3 j vh 11 vuk vo h i i o uzasadniał g(H.i5si\vnść m tcvyfivvfi ^

vM1U\\V    i\)i Vt3.^leiVlfl (W kttZMlUU O IPłttflłi j ^ ^

i'ur*koj z t 'i* i d roku •— patrz Fiaofan Prokopowi ? s. 353; w pracy Rozj/sło p poniificknic z iTSlroku' ptii Figofan Pi^oikopowiPi, i731, h, 37; w kazaniu

<1* i FU lię:

a.

pv‘

<U>

Jar

łcuaojł Katarzyny l z 1720 roku ■— pąij Prokopowicz, li, a, 170—170), Przykłady | ,ae (patrz zwłaszcza Fieofan Prokopowicz, 1, n, «jr 258, -U*? 200; 11, a, 03; Wierchowakoj, 1018, u 15/ pięrws&aj paginacji), ale szczególnie na uwaga ługuje fakt, że wyrażenie to figuruje w napisany^ ,-i Teofaua Prokopowicza Duchownym Heglami - kościelnym akcie prawnym, który funkcjonował

i ni v reku: .....fałszywi ludzie [,.,] nie wahają iu

podneaió reki ina Chrystusa Paóskiego" (DuoHowąyj R tchawic nt» 1004, s« 17),**

W tym samym czasie określenie cara jako „Chrystusa” przenika do tekstów liturgicznych. Zacytowaliśmy już przykład takiego nazewnictwa w oficjum Służba błai/oUarstuHennaja o pobłedie pod Połtawoju, W utworze tym znajdujemy wiele podobnych przykładów, W kathyamie poetyckiej 4, tonu czytamy; ....zstąpił ku nam Pan Zastępów na pomoc (,„] d rozproszył ich (wrogów naszych], okazując miłosierdzie Chrystusowi swemu Piotrowi.,.” (Fleofiłakt Łopatlnski, 1709, karta 18^v; Alinie ja, ijun’, Moskwa 1760, karta 238*). Możni przytoczyć jeszcze wersety małych nieszporów, tonu 1: „...podniosłeś róg Chrystusa Twego i wszystkich prawosławnych” (Fleofiłakt Łopatlnski, 1700, karta l^v; Minie ja, karty 231—231*). Jest rzeczą charakterystyczną, te staroobrzędowcy odnotowali użycie tej nazwy w tekstach liturgicznych jako blużnieratwo. O kathyzmlo poetyckiej 4. tonu z oficjum ku czci zwycięstwa pod Połtawą tak właśnie pisał Iwan Pawłów (por. Piekarski, 1872, s. 124 — „wydrukowali, że on [car] jest nie tylko antychrystem, ale i Chrystusem").

W następnych latach XVIII wieku Interesujące nas określenie spotykamy rzadziej, ponieważ miejsce pomazańców—imperatorów przez znaczny okres /.ujmowały imperatorowe, które nazywać „Chrystusem" było nieco niewygodnie. Jednakże trudność tę odczuwali nic

wszyscy autorzy, Tambowskl duchowny Iwanow nazy-wal „Chrystusem" Katarzyną II w mowie na dzień koronacji Katarzyny w 1708 roku; „Otóż Jaki łagodny, jaki dalekowzroczny, i Jaki szczodry, namaszczony i ukoronowany teraz na carstwo rosyjskie Chrystus Fański!" (Dierżawin, IX, s, 134),** Poza tym z powodu braku imperatora można było nazywać „Chrystusem" następcą tronu, Nadworny nauczyciel hieromonach Szymon Todorski (późniejszy arcybiskup Pskowa) w kazaniu na dzień urodzin wielkiego księcia Piotra Fiedorowicza powiedział w 1743 roku: „.„Chrystus, to znaczy pomazaniec na tron rosyjski, nie pochodzi z innego pokolenia, jak tylko z nasienia Dawida rosyjskiego —-Piotra Pierwszego" (Simon Todorski, 1743, s. 12; Wo-skrlesienskl, 1804, s, 78)."

Wraz ze wstąpieniem na tron Pawła I trudność ta odpadła i rozpatrywana tradycja znowu nabrała mocy. W odzie TorteHwicnnoję wienczanija i Tniropomazonije pa carstwo Jego Impieratortkogo Wieliczsftwa Pawia Pięrwago 1797 goda Aprielja 5 dnia W. P. Pietrow tak mówi o Pawle: „Nie dotykajcie, On Jest Chrystusem Pańskimi" (Pietrow, II, s. 239 — por. 1 Kri 10, 22).

Obfity materiał daje nam panowanie Aleksandra I We wzorcowym kazaniu metropolity moskiewskiego Platona (Lewszyna), wygłoszonym po koronacji Aleksandra 1, znajdujemy iłowa: „Widząc więc Ciebie zewsząd odgrodzonego i umocnionego, wielki władco, radujemy się l tryumfujemy, witamy i składamy dzięki Panu, że nawiedził i uczynił zbawienie ludowi Swemu oraz podniósł róg Chrystusa Swego" (Platon, 1801, karta 4*). Płaton nazywał Aleksandra 1 „Chrystusem" także w innych wypadkach (por. na przykład Sniegi-rlew, II, s. 42). Bardzo często nazywał Aleksandra „Chrystusem" również następca Płatona na katedrze moskiewskiej, arcybiskup Augustyn Winogrsdski W kazaniu Słowo na sluczaj wziatija francuztkoj stolicy rossijskhni i sojuznymi taojskamł, wygłoszonym 23 kwietnia 1814 roku, Augustyn wołał: „Cóż powiemy o Tobie, Pociecho ludzkości, Zbawicielu Europy, Chwało Rosji? Cóż powiemy o Tobie, Chrystusie Pański, Przyjacielu Boga, Mężu upragniony? Niczego powiedzieć nie możemy" (Awgustin, 1850, s. 112), Cytaty

_____