73117 lastscan15

44 Praktyczna stylistyka - podstawowe zagadnienia

Rys. 1.7.

44 Praktyczna stylistyka - podstawowe zagadnienia

godowe zaplecze komunikacją	^ontcksty komunikacyjne środki wyrazu	^JAKJ?
PODSTAWA	V WSKAZÓWKI	4- 0 CZYM?
INTERPRETACJI	INTERPRETACYJNE l *	! + PO CO?
	— p

INTERPRETACJA

Zapisane po prawej stronie schematu pytania: Jaki}⁷ + O czym? + Po co? można uznać za triadę określającą prototypowy tekst, który zawsze jest jakiś' (ma określoną formę), zawsze jest o czymś (niesie określone treści) i zawsze jest po coś (służy realizacji określonych intencji i funkcji). Analiza formy z wykorzystaniem informacji kontekstowych i odwołaniem się do wiedzy i doświadczeń uczestników komunikacji, zmagazynowanych w kodowym zapleczu komunikacji, oraz całkowicie indywidualnych, prowadzi do zrozumienia treści tekstu i odkrycia jego celu.

Jak przy tym podkreśla John Swales, cel komunikacji jest nie tylko cechą tekstu w ogóle, ale uprzywilejowanym kryterium, które pozwala zbiór pewnych zdarzeń komunikacyjnych włączyć do wspólnego scenariusza - wzorca i określić go mianem gatunku wypowiedzi [zob. o gatunku, rozdział 4.]. To kryterium celowości okazuje się nawet ważniejsze niż kryterium formalne w wyznaczaniu granic gatunkowych [zob. Swales 1999, s. 46; także rozdział 4.J. Dla pewnych gatunków wskazanie właściwych im celów jest niezwykle proste (np. dla przepisu kulinarnego, którego głównym zadaniem jest umożliwienie odbiorcy osiągnięcia „sukcesu kulinarnego”), dla innych natomiast - znacznie trudniejsze, m.in. dlatego, że cele nadrzędne bywają w nich ukrywane przez nadawcę (np. zyskanie jak największego poparcia dzięki wygłoszeniu przemówienia politycznego, co robi się pod pretekstem prezentacji poglądów politycznych). Wiele gatunków ma wpisane w swą strukturę semantyczną całe zespoły celów i zdarza się, że pozostają one w konflikcie, co prowadzi do osłabienia wartości

tychże gatunków (np. wypracowania szkolnego) [Swales 1999, s. 47; zob. też rozdział 4.]^{1 2}.    ,    . .*< .

1.4. Podstawowe wartości przypisywane komunikacji językowej i jej uczestnikom

W konteks'cie zaprezentowanych w poprżednićh rozdziałach ustaleń dotyczących podstawowych jednośtek i aspektów komunikacji językowej naturalna wydaję się możliwość 'wartościowania owej komunikacji, jej uczestników i wytWorów, opartego na zróżnicowanych kryteriach oceniania. Do najważniejszych zabiegów wartościujących tę sferę ludzkiej działalności żalicżamy:

a)    ocenę tekstu językowego ze względu na zgodność jego formy z normami języka standardowego - tekst może być mniej lub bardziej poprawny, czyli może w różnym stopniu Spełniać Wymogi kultury języka [por. Karpowicz 2001, Porayski-Pomsta 1999 bj; w tego typu wartościowaniu tekst jest jednak traktowany jako autonomiczny wytwór komunikacji oderwany ód jej uwarunkowań, co z przyjętego w naszej pracy punktu widzenia jest ujęciem zbyt zawężonym;

b)    ocenę wypowiedzi ze względu na Stopień dopasowania jej do uwarunkowań spólećznych, sytuacyjnych i pragmatycznych (intencji) - wypowiedź może być mniej lub bardziej stosowna (odpowiednia) w danych warunkach zdarzenia komunikacyjnego (np. złamanie normy językowej w tekście bywa przejawem dostosowania formy wypowiedzi do zamie-

• m.o:' Vi ' s    . V.    .. ; v    ,J n . ..    ; > :.'    .

1

Psychologowie wskazują na cżtefy rodzaje motywacji sprzyjających komunikowaniu

2

się Judzi: zwiększenie¹ jednolitości wiadomości posiadanych przez członków grupy; zwiększenie zgodności opinii wśród członków grupy; kształtowanie statusu społecznego członków gnipy i całej grupy; ekspresja.stanów emocjonalnych” [Nęcki 1996, s. 24). Motywacje te mifeśzczą Się wśród wymienionych przez nas wyżej funkcji informatywnych, nakłaniających i ekśpresywnych (przypisy Wanychpojcdynczym wypowiedziom) oraz społecznych (przypisywanych ogółowi działań językowych wspólnoty). Wydaje się. więc słuszne, aby w dydaktyce wychodzić od tych właśnie celów i na nich opierać rozwój kompetencji komunikacyjnej, przez doskonalenie i wzbogacanie różnych sposobów ich wyrażania. Zauważmy, że funkcje informatywtia, ekspresywna i impresywna Znalazły się w ministerialnej podstawie programowej na liście najważniejszych funkcji wypowiedzi, których znajomość będzie wymagana od uczniów szkól ponadgimnażjalnych.