74275 skanuj0001

7

PSYCHOPATOLOGIA OGÓLNA

CELE ROZDZIAŁU

Po przyswojeniu sobie treści tego rozdziału Czytelnik będzie mógł:

—    zrozumieć znaczenie podstawowych objawów psychopatologicznych,

—    właściwie nazwać myśli, zachowania i emocje chorych psychicznie, —' trafnie zaplanować rozmowę, obserwację i interwencje pielęgniarskie, na podstawie określonych objawów.

PODŁOŻE ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH

Na zaburzenia psychiczne składa się wiele czynników. Zazwyczaj jeden z nich odgrywa rolę dominującą i przesądza o kategorii zaburzeń, np. czynnik psychologiczno-społeczny stanowi podłoże nerwic.

Patogenne czynniki chorób mogą być zawarte w trzech płaszczyznach:

1.    Psychologiczno-społeczna (cechy osobowości człowieka, postawy, droga życiowa, środowisko rodzinne, zawodowe, szkolne, niepowodzenia życiowe, inne sytuacje traumatyzujące).

2.    Biologiczna (podłoże somatyczne, biochemiczne i psychofizjologiczne człowieka).

3.    Endogenna (uwarunkowania dziedziczno-konstytucjonalne).

Czynniki psychospołeczne, rozumiane jako ogół procesów związanych

z przetwarzaniem informacji o sobie i otoczeniu, mogą mieć wpływ na przebieg choroby i związane z nią zmiany psychiczne, jeżeli procesy te zostaną zakłócone.

Zaburzenia osobowości oraz nerwice mogą mieć źródło w nieprawidłowościach społecznego uczenia się i warunkowania. Warunkowaniem określa się procedurę wyuczania reakcji przez wzmocnienie, przed wystąpieniem reakcji (warunkowanie klasyczne, stosowane np. przez J.P. Pawłowa) lub po wystąpieniu reakcji, gdy nagrody i kary stosuje się jako wzmocnienie (warunkowanie instrumentalne).

Przyjmuje się, że w większości nerwic uwarunkowane, nawykowe reakcje lękowe są głównym problemem psychopatologicznym. Ukształtowane w dzieciństwie nieprawidłowe relacje z samym sobą, z najbliższymi osobami i otoczeniem zaburzają późniejsze funkcjonowanie społeczne.

Stres psychologiczny, jako zespół zmian somatycznych i psychicznych, jest następstwem sytuacji, która przekroczyła możliwości jednostki do radzenia sobie z nią. Konsekwencje biologiczne stres‘u to zmiany neuro-przekaźnikowe w mózgu, zmiany w układzie immunologicznym i hormonalnym oraz zaburzenia wegetatywne. Niosą one ze sobą niebezpieczeństwo wyzwolenia chorób psychosomatycznych i endogennych.

Patologiczne czynniki biologiczne (somatogenne), które mogą mieć wpływ na powstanie zaburzeń psychicznych, są pochodzenia mózgowego (urazy czaszki, nowotwory mózgu, infekcje, zmiany metaboliczne i naczyniowe) oraz pochodzenia pozamózgowego. Na o.u.n. mogą działać patogennie niektóre choroby, leki, dysfunkcje hormonalne, np. gruczołu tarczowego, nadnerczy lub przysadki.

Czynniki endogenne to predyspozycje do wystąpienia zaburzeń psychicznych, które mają uwarunkowanie genetyczne. Dotyczy to głównie choroby afektywnej dwubiegunowej, schizofrenii, choroby Alzheimera, pląsawicy Huntingtona. Przypuszcza się również, że predyspozycja do wystąpienia lękowych zaburzeń nerwicowych może mieć podłoże genetyczne.

Granice między nieprawidłowościami psychicznymi a objawami rozpoczynającej się choroby psychicznej nie zawsze są jasne. Pielęgniarka w rozmowie z podopiecznym, szczególnie z człowiekiem starszym i samotnym, może mieć wątpliwości, czy to, co od niego słyszy, jest np. myśleniem magicznym, tzn. intencjonalnym, które w rozumieniu jednostki może mieć wpływ na zdarzenia, czy raczej należy to zakwalifikować jako urojeniową interpretację rzeczywistości.

Niektórzy ludzie gwałtownie obudzeni odpowiadają na pytania bez logicznego związku, przypominającego rozkojarzenie, które jest objawem psychopatologicznym. Ktoś inny, idąc nieoświetloną drogą, widzi dwie osoby stojące na poboczu. Gdy podejdzie bliżej, ze zdumieniem stwierdzi, że są to dwie, krótko przycięte wierzby. Człowiek ten uległ iluzji, czyli błędnie ocenił wrażenia zmysłowe, które płynęły od rzeczywistego przedmiotu, ale natychmiast ten błąd skorygował.

Nieprawidłowości psychiczne, które mogą występować u człowieka zdrowego w okresie przemęczenia lub gorszego samopoczucia, to np. drobne natręctwa i fobie. Kilkakrotne sprawdzanie, czy drzwi zostały zamknięte na klucz, czy żelazko zostało wyłączone z sieci, niepokój związany z samotnym przebywaniem w domu, są to na ogół krótkotrwałe i izolowane epizody, którym nie towarzyszą inne objawy kliniczne.

69