skanuj0019 9

gatunków mowy 189

znaczy przyswoić sobie jego indywidualny styl. Nie wszystkie jednak gatunki :iej mierze sprzyjają odbiciu indywidualności mówcy, jego własnego stylu w ję-■ . wypowiedzi. Pod tym względem najlepsze są gatunki literatury artystycznej: in-iualizacja stylu jest tu bezpośrednim zadaniem wypowiedzi, stanowa jeden z jej mych celów (niemniej także w granicach literatury artystycznej poszczególne ga-•: mają niejednakowe możliwości językowego wyrażenia indywidualności i jej róż-; aspektów). Natomiast najmniej dogodne warunki stwarzają te gatunki mowy, r ;»re wymagają standardowej formy, jak na przykład wiele odmian dokumentów urzę-: wych, rozkazy wojskowe czy polecenia wydawane w cyklu produkcyjnym. Znajdują w nich wyraz jedynie najbardziej powierzchowne, nieomal biologiczne strony indywi-: .alności (a i to głównie w ustnej realizacji tego typu znormatywizowanych wypowie-ni). W znakomitej większości gatunków mowy (z wyjątkiem artystyczno-literackich) mdywidualny styl nie należy do intencji wypowiedzi, nie jest jej jedynym celem, lecz, : ;• tak rzec, epifenomenem, wartością dodatkową. Różne gatunki mowy mogą ujawniać różne warstwy i aspekty osobowości, zaś między indywidualnym stylem a językiem ogólnonarodowym mogą zawiązywać się rozmaite wzajemne stosunki. Samo za-.adnienie ogólnonarodowych i indywidualnych pierwiastków języka jest w swej istocie właśnie kwestią wypowiedzi (tylko w niej przecież, w wypowiedzi, język ogólny wciela się w indywidualne formy). Globalne określenie stylu, a w szczególności stylu indywidualnego, wymaga pogłębionych studiów zarówno nad naturą wypowiedzi, jak różnorodnością gatunków mowy.

Organiczna, nierozerwalna więź stylu z gatunkiem jest wyraźnie widoczna również w związku z problemem stylów językowych bądź funkcjonalnych. W istocie, style te są nie czym innym niż stylami gatunkowymi, występującymi w określonych dziedzinach ludzkiej działalności i porozumiewania się. W każdej takiej sferze funkcjonują własne gatunki, dostosowane do jej specyficznych warunków. Odpowiadają im określone style, gatunki, to znaczy konkretne, względnie trwale pod względem tematycznym, kompozycyjnym i stylistycznym typy wypowiedzi, kształtują się w zależności od funkcji (naukowej, technicznej, publicystycznej, praktycznej, obyczajowej) oraz specjalnych, właściwych każdej sferze, okoliczności obcowania językowego. Styl wchodzi w nierozerwalny związek z określonymi jednostkami tematycznymi i - co szczególnie ważne - z określonymi jednostkami kompozycyjnymi: pewnymi typami budowy całości, formami jej zwieńczenia, odmianami stosunku mówiącego wobec innych uczestników językowego porozumiewania się (słuchaczy lub czytelników, partnerów, cudzej mowy itp.). Styl jest elementem gatunkowej jedności wypowiedzi. Nie znaczy to, oczywiście, że nie może on być przedmiotem specjalnych, samodzielnych badań. Takie badania, to jest stylistyka jako odrębna dyscyplina, są tak możliwe, jak pożądane. Będą one jednak poprawne i efektywne jedynie pod warunkiem ciągłego respektowania gatunkowej natury stylów