74633 skanuj0007 (79)

Z lego zapisu wynika, że informacja geograficzna może być przedstawiona w formie opisu, mapy, zdjęcia lotniczego lub satelitarnego, zarówno w postaci analogowej, jak i numerycznej. Informacja geograficzna .daje' więc obraz oraz rozmieszczenie obiektów i zjawisk na powierzchni Ziemi. Może być zatem rozumiana jako inwentaryzacja określonego stanu w określonych momentach czasu. J. Denćgre i F. Salgć nie wymieniają baz danych jako formy przedstawiania informacji geograficznej.

W dokumencie „NATO Geographic Policy" przyjmuje sie podejście bardzo praktyczne i ograniczone. Pod pojęciem informacji geograficznej rozumie się mapy analogowe (pa- | pierowe) oraz cyfrowe informacje geogra- * ficzne.

W raporcie z projektu GINIE {Geographic Information Nehoork in Europę) [11], opracowanym dla Komisji Europejskiej, pojęcie informacji geograficznej lub geoprzestr/ennej jest definiowane jako „każdy zapis informacji, która ma odniesienie do powierzchni Ziemi, lub Jest bliska jej powierzchni". Autorzy raportu podają dalej, że pojęcie „przestrzenna" (spatial) jest szersze, ponieważ obejmuje obiekty fizyczne i zjawiska, niż „geograficzna" (geographic), która obejmuje tylko obiekty.

Interpretując najprościej te zapisy można powiedzieć, że według cytowanych powyżej opracowań informacja geograficzna przedstawia lokalizację oraz opis obiektów i zjawisk na powierzchni Ziemią (jest ich inwentaryzacją).

Wychodząc z takiego stwierdzenia, należy przyjąć, że System Informacji Geograficznej powinien według jednolitych zasad, systematyzować oraz porządkować różne rodzaje informacji geograficznej dla ułatwienia korzystania z tych informacji._W tym znaczeniu System Informacji Geograficznej byłby czymś w rodzaju systematyki, katalogu map,.zdjęć lotniczych i satelitarnych oraz opisów obiektów. We współczesnym zrozumieniu byłyby to metadanc i meta informacja (informacja o informacji).

Takie podejście wywodzące się z logiki składników jest jednak niezgodne z dotychczasową praktyką, w której System Informacji Geograficznej ma inne znaczenie. Najszersze obecne jego znaczenie (będzie ono dyskutowane w następnym punkcie) uwzględnia różnice pomiędzy danymi gromadzonymi w bazach danych lub zawartymi na mapach i zdjęciach lotniczych (satelitarnych), a informacją '■inko nową wartością powstającą przez analizy. h porównywania danych, wzbogacone o ludzką wiedzę i doświadczenie.

Ze względu na formalne różnice między pojęciami „dane" i „informacja", przyjmujemy w tym opracowaniu, że to co w wymienianych wyżej (i innych) opracowaniach jest nazywane informacją geograficzną są to dane geograficzne (przestrzenne) oraz źródła, w których te dane są zawarte (mapy, zdjęcia lotnicze, zdjęcia satelitarne, bazy danych przestrzennych). Dane geograficzne określaj? lokalizację *. obiektów i zjawisk oraz ich cechy (właściwo-^, ści). Tak to też ujmuje ostatnio grupa robocza Komisji Europejskiej używając określenia „Spatial Data infrastruchtre" (Infrastruktura Danych Przestrzennych). Większość opracowań (nawet raportów i dokumentów urzędowych) używa zamiennie (równoważnie) pojęć „dane" i „informacje". W działaniach praktycznych ma to mniejsze konsekwencje, ale z punktu widzenia formalizmów stosowanych w normach i standardach i z punktu widzenia jednoznaczności pojęć ma to większe konsekwencje. Nic byłoby dobrze, aby takie niejednoznaczności przedostawały się do norm i standardów.

Szersze spojrzenie na pojęcia „dane" i „informacje" będzie jeszcze przedstawione przy okazji omawiania analiz przestrzennych.

2.2. Systemy Informacji Geograficznej i Systemy Informacji Przestrzennej

W tytule projektu celowego występowało określenie „System Baz Danych Przestrzennych". Nie umieszczono w tytule „System Informacji Przestrzennej dla województwa mazowieckiego", ponieważ ograniczony zakres projektu, ograniczony czas realizacji nic dawały możliwości opracowania koncepcji i stworzenia Systemu Informacji Przestrzennej. Wymagałoby to dużych środków i dłuższego okresu czasu. Ograniczono się więc do opracowania i przetestowania metodyki tworzenia systemu baz danych przestrzennych, traktując system baz danych przestrzennych jakojńerw-s/y etap na drodze do stworzenia Systemu Informacji Przestrzennej (SIP) województwa, dla którego przyjęto robocza nazwę „$IP Mazowsza".

Przed rozpoczęciem prac nad projektem i w pierwszym okresie jego realizacji używano również pojęcia „System Informacji Geograficznej" (GIS) i jego skrótu „GIS Mazoiosza". W wielu opracowaniach i dokumentach używa się nadal pojęcia „System Informacji Geograficznej" i jego skrótu „GIS". Należy więc przedyskutować, czy z systemem baz danych przestrzennych powstanie w następnym etapie SIP Mazowsza, czy też G/S Mazowsza. W tej dyskusji jest niezbędne uwzględnienie kontekstu historycznego oraz przyjętej praktyki.

Historycznie, jest wiele opracowań mających cechy systemów informacji geograficznej, jednakże we współczesnym zrozumieniu możemy mówić o systemach od momentu,* kiedy do gromadzenia i przetwarzania danych zaczęto stosować komputery, a cyfrowa postać danych stała się formą dominującą. Choć były wcześniejsze próby (w Anglii, Szwecji), to za początek GISu przyjmuje się prace prowadzone w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX w. przez Kanadyjskie Ministerstwo Zasobów Naturalnych nad tworzeniem infor.-macji o zasobach gruntowych Kanady.

Zestawienie danych pochodzących z wielu map glebowych, geologicznych, map roślinności, map topograficznych wymagało stworze-, nia systemu ułatwiającego pozyskiwanie, i gromadzenie wielkiej ilości danych, a później ich przetwarzania i wizualizacji, ów system informacyjny, stworzony dla potrzeb inwentaryzacji, oceny i gospodarowania zasobami, gruntowymi, nazwano po raz pierwszy_na -świecie Systemem Informacji Geograficznej.. (Canadian GIS). W trakcie prac nad tworzeniem systemu rozwiązano wiele problemów technicznych, między innymi odpowiadający potrzebom systemu zapis map w komputerze.

Borykanie się w pierwszych latach z problemami technicznymi, a równocześnie fascynacja mapą w komputerze i łączeniem mapy z bazą danych wpłynęły na pierwsze definicje i zrozumienie GISu.

Polska nazwa System (Systemy) Informacji Geograficznej wywodzi się z angielskiego pojęcia Geographic Information System (Systems). Wyrażenia „Geographic Information

System" nie należy tłumaczyć na język polski dosłownie, słowo po słowie, jako „Geograficzny System Informacyjny" lub „Geograficzne Systemy Informacyjne". Prowadzi to do zniekształcenia istoty sprawy i zniekształcenia pierwotnej idei twórcy tego pojęcia (R. Tomlinsona) w języku angielskim.

Przeciętnemu użytkownikowi GISu zrozumienie pojęć może komplikować wprowadzenie nowego terminu „Geographic Information Science" (Nauka o Informacji Geograficznej), mającego taki sam akronim GIS. Geographic Information Science obejmuje wszystkie q zagadnienia związane z tworzeniem, groma - ^ dzeniem, operowaniem (przetwarzaniem) i korzystaniem z informacji, geograficznej. Wchodzą tu odpowiednie działy informatyki, teorii percepcji, przekazywania informacji i wiele innych, którymi Systemy Informacji Geograficznej nie zajmowały się dotychczas w sensie poznawczym, a traktowały je jako narzędzia.

Opinię, jak w tym bogactwie pojęć miał się znaleźć niniejszy projekt, przedstawimy na końcu tego rozdziału.

GIS można najpełniej zdefinio.wać poprzez jego części składowe i poprzez funkcje. Taką definicję zaproponował w roku 1990. ESRI (Environmental Systems Research Institute) w Redlands w Kalifornii. ESRI jest światowym liderem w wytwarzaniu oprogramowania dla GłS..(Arc Info, Art View, Arc*GIS i inne). Według ESRI „GIS jest to zorganizowany zbiór Sprzęto komputeroioego, oprogramowania, danych geograficznych, personelu, przeznaczony dojefektyumego zbierania, gromadzenia, aktualizacji, przetwarzania, analiz i wizualizacji wszystkich postaci informacji zlokalizo-joanych geograficznie" {51).

W Leksykonie Geomatycznym z roku 2002 [20] J. Gażdzicki podaje dwie definicje GISu:

1.    system pozyskiwania, gromadzenia, weryfi-kowania, integrowania, analizowania.

transferoioania J_ .udostępniania__danych

przestrzennych. W szerokim zrozumieniu

obejmuje on metody, Jrodki_technicznej—-

w tym sprzęf i oprogramowanie, bazę, danych przestrzennych i organizację, zasoby finansowe oraz ludzi zainteresowanych jego funkcjonowaniem;

2.    oprogramowanie o funkcjach odpowiadających definicji podanej w punkcie 1, pro-

19