DSCF5036

zawartych w powyższych aktach wynika* że przy więzieni?^ miały być czynne komitety więzienne, w których braliby u, przedstawiciele społeczeństwa. Zadaniem komitetów miało k '

oficjalnym dokumentem wspomnianej dyskusji było rozpor nie Ministra Sprawiedliwości z 15 stycznia 1926 r. o oddz^^^Gv dla nieletnich przestępców w więzieniach warszawskich po raz pierwszy określono pojęcie komitetu* jego skład i zadania. Rozszerzono tę instytucję na wszystkie więzieni rozporządzeniu Prezydenta RP z 7 marca 1928 r., w spra ^ organizacji więziennictwa (Dz.U. Nr 29, poz. 272). Z przepi

■

nistra Sprawiedliwości. Przypomnieć wypada, że nadzór nad

współdziałanie z władzami więziennymi w zakresie opieki j* ^c więźniami oraz składanie na żądanie władz opinii co do przed terminowego zwolnienia i ułaskawienia. Członkami komitetu łyby osoby wnioskowane przez prokuratora apelacyjnego — przewodniczącego komitetu z urzędu — a mianowane przez ]vj°

Wy.

konywaniem kary pozbawienia wolności sprawowali prokurato rzy. Regulamin z 1931 r. nie wniósł w regulację tej instytucr nowych elementów. Ustawa z 1939 r. dodała do istniejących za* dań uprawnienia dla komitetu wypowiadania się w sprawie awanl su więźnia w systemie progresywnym. Z zadań nałożonych na komitety wynikało, że wyłączaną sferą ich działalności był teren więzienia. Komitet nie zajmował się rodzinami więźniów lf|| więźniami opuszczającymi więzienia i nie udzielał tym osobom pomocy.

Warto ponadto odnotować występujący w okresie dwudziesto-lecia międzywojennego jeszcze jeden przejaw pomocy społecznej świadczonej przez Polski Czerwony Krzyż ze środków przekazywanych na ten cel przez Międzynarodowy Fundusz Pomocy Rewolucjonistom, więźniom politycznym i ich rodzinom. Szczególną działalność na tym odcinku wykazała St. Sempołowska i inni.

HI. Okres po II wojnie światowej do 1956 r.

Kształtowanie się nowych form polityczno-społecznych w Polsce Ludowej dotyczyło wszystkich odcinków życia państwowego w tym również więziennictwa. Nowo organizowane więziennictwo weszło w skład utworzonego przez Krajową Radę Narodową resortu bezpieczeństwa publicznego. Pierwszy okólnik kierownika tego resortu do naczelników więzień i dyrektorów zakładów wychowawczo-poprawczych informował o wykonywaniu nadzoru i naczelnego kierownictwa nad więzieniami i zakładami wy-chowawczo-poprawczymi oraz o przejęciu bezpośredniego zarzą-

dzania tymi zakładami przez specjalny Wydział Więziennictwa powołany w tym resorcie. Do czasu wydania nowej ustawy o więziennictwie, jak również regulaminów, przepisów służbowych i gospodarczych naczelnicy więzień i dyrektorzy zakładów poprawczych mieli oprzeć organizację więzienną na przepisach sprzed 1939 r. Sugerowało to możliwość rozwijania tych form udziału społeczeństwa, które przewidywały akty prawne wydane przed 1939 r. Tak się jednak nie stało. Instrukcja w sprawie regulaminu więziennego zatwierdzona przez Ministra Bezpieczeństwa Publicznego z 11 czerwca 1945 r. powtarza szereg przepisów ujętych w regulaminie z 1931 r. eliminując te przepisy, które dotyczyły udziału społeczeństwa, czy to w procesie resocjalizacji, czy pomocy postpenitencjarnej (Komitety, „Patronat”). Na takie stanowisko wpłynęły dwa czynniki. Pierwszy to ścisła izolacja więziennictwa od społeczeństwa nawet niedopuszczają-ca nadzoru prokuratorskiego do wypełniania jego ustawowych zadań nadzorczych. Drugi to przyjęcie wówczas głoszonej tezy, że państwo powinno przejąć wszelkie czynności, nawet te, w których z powodzeniem może działać inicjatywa społeczna. Nic też dziwnego, że podjęta przez część dawnych członków „Patronatu” działalność polegająca głównie na niesieniu pomocy rodzinom więźniów nie była przychylnie widziana.

W styczniu 1946 r. grupa działaczy „Patronatu” złożyła wniosek do Zarządu Miejskiego w Warszawie z prośbą o wpisanie „Patronatu” do rejestru stowarzyszeń i związków, do wniosku dołączono statut. Po trzech latach komitet organizacyjny stowarzyszenia pod nazwą „Polskie Towarzystwo Społecznej Walki z Przestępczością i Opieki nad Więźniami” otrzymał zawiadomienie, że wniosek o wpisanie do rejestru stowarzyszeń został oddalony.

Wyeliminowanie działalności Komitetów i „Patronatu” nie przekreśliło starań samego więziennictwa w poszukiwaniu rozwiązań odnoszących się do świadczenia pomocy postpenitencjarnej zwalnianym. Rozwiązano np. problem opłaty przez zakłady karne przejazdów zwalnianych do miejsc zamieszkania, z zarobków za pracę przysługującą skazanym odkładano pewną kwotę wypłacaną przy zwolnieniu, uaktywniono znacznie działalność w zakresie pomocy zwolnionym ogniwa administracji terenowej podległe Ministerstwu Pracy i Opieki Społecznej. Szczególną aktywność w zakresie pomocy zwalnianym wykazano w okresach realizacji amnestii (pomoc materialna zwalnianym, skierowania do pracy, do domów opieki). Podjęto nawet próbę utworzenia specjalnego zakładu przejściowego dla osób zwolnionych nie mających rodzin i stałego miejsca zamieszkania. Dom taki powstał w Barcinie, lecz po trzech miesiącach został zamknięty. W ca-

— 565 —