74831 P1190789

123

mm epoki brąso akaztaltovala alf kultura pillHika /Pillny w północ— nyoh Vffrt«flk/» Kultura ta abajaowalt tarany rooiŁaaaoaona nart rzo->—1 t Zplan, lafr^i Sianą /Sojo/, Hornartan 1 Bodrogiem. Ku waohodo-vl alygala po Cisy, o Icu północy stanowiska kultury plllńaklaj praanl-kaly w fórf Topił pad patao Karpat, a w górę Homartn aa Spisz ad pod tktry 1 do Kotliny Sądeckiej. Kulturo plllńaka no ogól datowana Jaat no Brąi CIO. Oatatalo wymmlyto propozycję datowania najatarasaj rosy taj kultury poczynając od Brązu B_t /V. Purmanok/ _p a wiyc od aamyoh początków n okresu opoki brąsu. Propozycja to wydoje nip Jednok nalo prawdopodobna. Kulturo pllldaka wytworzyło eiy no podłożu kultury Oto-■ani, parny silnym oddziaływaniu se o trony karpacki oj kultury mogiłowej 1 obecnoici dodatkowych elamantów późnaJ fazy kultury Votyo /fazo Ra-ko a pal o to/. Kulturą pilildką dzieli elf no dwie grupy lokalne.

o. Grupa Zocywapalfalra /*la||iap4lfalTS kom. lofrod/ mo zajmować tereny poloóome nod riaką tasyva, no południowym, zachodnim 1 północnym przedpolu gór Metro oroś no terenie Środkowej Słowacji w Kotlinie ZpelokloJ, Kotlinie Kiszewskiej, clfiojąo ot po Rudawy Słowackie.

to. Grapo Boroo /flarca okr. Koai.ce/ mo zajmować tereny położone no wschód & północ od Gór Bukowych, nad Boraaden, w Kotlinie Koszyckiej 1 nod Bodrofiem ot po Cisą. Zarówno podział no grupy lokalne, Jak 1 perlodysocjo kultury pilińskiej eą dyskusyjne /V. Furmanek, T. Kemen-t/ 1 wymagają Jeszcze dalszych ustaleń. V rozwoju tej kultury wydalało olą albo dwie, albo cztery fazy.

Ludno óć kultury pi lińskiej zamieszki wala przeważnie osiedle otwarto- Os celów uleszkolnyoh były te* wykorzystywane liczne Jaskinie w wapiennych górach środkowej Słowacji i północnych Wągier. Przypuszcza •tą, *e niektóre s grodów z epoki brązu o terenu północnych Wągier /■• tn- KIsteremye, Benozurfalvo, Felsótarkany, Bflkkaranyos/ zostały założone Jeszcze przez ludność kultury pi lińskiej • W środowisku kultury pi lińskiej rozwinął sią poważny ośrodek metalurgii brązowej, w oparoir o słoto miedzi wystąpująoe w Kudowach Słowackioh i w górach północnych Wągier. Produkcjo wyrobów brązowych znacznie przekraczała zapotrzebowania miejscowej ludności. Stąd te* ośrodek pi liński na du-*ą skalą eksportował swe wyroby no północ, poza Karpaty, no obszar Polaki /skarby Stefkowe, Załęża/, Jak to* na wschód, o także nu południe wzdłuż Umają aż do północnej Jugosławii. Natomiast w małym tylko stopniu wyroby ośrodka pilińskisgo przenikały na zachód do środowiska środkowodunajsklej kultury pól popielnicowych .

Z terenu kultury pilftńskiej znane są llozne skarby wyrobów brązowych. Starszą Fasą skarbów reprezentują m.la. skarb z Drewenlka na

Spiszu, a młodszą fazą - skarby horyzontu Rlmawsks Sobota /66 ~ nyoh skarbów/. Dla kultury pillAskisJ typowa są torąsows ossksay o dwóch ostrzaoh, dladamy, guzy-falery, naramienniki typu Salgotarlaa, cylindryczna spiral# zakończona tarczkami spiralnymi, duto szpile s tarczkowa tą główką. Faza wczesna Jest reprezentowana przez podłużnie żłobkowane bransolety, szpile z przekłutą główką, wisiorki pólkslęży-oowate, szpil# o potrójni# zgrubiałej szyi. Natomiast fasa słodsza charakteryzuj e sią występowaniem sierpów z guzkami i z językowa tym występem, mleczy brązowych typu Rlegsss i Rlzhelm, Heningkofsn 1 typu Ragaly, grotów włóczni, szpil z makówkowatą główką i s podwójną tarczowatą główką.

Zmarłych chowano na rozległych, płaskich cmentarzach, na który oh występują przeważni# groby ciałopalne, popislnioows. Największe oman tor zyska tej kultury osiągają znaczne rozmiary. Z cmentarzyska w Rad-■owcach znane są 133*1 groby /a całość szacuj# się na około 2000 pochówków/ . Cmentarzysko w Nagybśtony dostarczyło 972 groby /a azacu-Je sią Je na około 1500 — 2000 grobów/. Kniej sza zbadana cmentarzy aka llozą po ponad 200 grobów /o.In. Safarlkowo, Zagyrapalfalwa/. Va omon tar zyskach spotyka się niekiedy ślady po kurhanach czy jakieś konstrukcje kamienno: bruki, kręgi, skrzynie kamienne. Kie są to jednak często zjawiska. Groby były na ogól wyposażane w naczynia . przystawki. Obok popielnicowych spotyka się też pochówki ciałopalne bes-popielnloows •

Inwentarz ceramiczny kultury plllńskiej /tabl. XXVI, 1-8/ składa sią z sza rogu form naczyń. Typowe są naczynia wazo wato o stożkowatej lub oylindryoznoj szyi z rozchylonym brzegiem, zaopatrzone w ucha umieszczone u nasady szyi, zdobiona guzkami, żłobkami lub rytym ornamentem geometrycznym. Występują też naczynia wazo watą z szerokimi uchami taśmowa tymi, umieszczonymi na załomie lub pod załomem brzuśoa, naczynia wazo wat o o dwóch dużych uchach łączący oh krawędź naczynia z nasadą szyi, kubki jednouche zdobione guzkami lub pionowymi żłobkami, niekiedy o silnie wyodrębnionym dnia w poi tao i niskiej nóżki. Próos tego są misy profilowane, zaopatrzone w ucha łąoząos załom z brzegi orn, garnki ucha to ozy toż naczynia na pustej nóżoe. Spotyka się też naczynia oltownto i gliniane przenośno piecyki, stanowiąc# relikt kultury wozoauogo okresu opoki brązu.

V poozątkaoh III okresu opoki brązu /Drąż D/ kultura pllińska przeżyła szczytowy okros owogo rozwoju. Już niedługo później, w okro-sle Hallstatt A, obszar zajmowany dawniej przez omawianą tu kulturę został w części wschodniej opanowany przez kulturę gewską, a w *a-chodnloj ozęśoi rozwinęła się grupa kyjatyoka, związaną w pewnym