77865 Zasady Wykładni Prawa L Morawski1

**» Rozdział VII. Wykładnia systemowa

nych, które są nie tylko celowe, a więc pozwalają osiągnąć cel, który założy! sobie ustawodawca ustanawiając przepisy ograniczające, ale które ponadto nie wprowadzają nadmiernych obciążeń ponad te, które są niezbędne do realizacji tego celu¹⁷. Zasada proporcjonalności może być jednak również odpowiednio zastosowana przy wykładni przepisów prawnych. Zgodnie z tym ujęciem w przypadku interpretacji przepisów ograniczających prawa i wolności obywatelskie (art. 31 ust. 3 Konstytucji) zasada proporcjonalności będzie nas zobowiązywała do poszukiwania takiej interpretacji przepisów ograniczających, która pozwoli zrealizować cel, jaki stawiał sobie prawodawca wprowadzając takie przepisy, a przy tym będzie najmniej uciążliwa dla adresatów norm prawnych, a w każdym razie będzie nie bardziej uciążliwa niż jest to konieczne dla osiągnięcia założonego przez normodawcę celu¹⁸. Jak to ujmuje TK w jednym ze swoich orzeczeń: jeżeli cel regulacji prawnej można osiągnąć przy pomocy dwóch środków, przy czym jeden z nich w większym stopniu pogarsza sytuację prawną podmiotu niż drugi, to należy wybrać korzystniejszy dla podmiotu” (orzeczenie TK z 31 stycznia 1996 r. (K 9/95, OTK 1996/1/2).

Nie powinno jednak ulegać wątpliwości, że zasadą proporcjonalności powinien się kierować interpretator nie tylko interpretując przepisy ograniczające nasze prawa i wolności, ale odpowiednio także w toku wykładni pozostających ze sobą w konflikcie zasad i zwykłych reguł prawnych (por. wyżej pkt 4).

Warto w tym miejscu wskazać, iż zdaniem naszego TK bardziej surowe standardy oceny stosować należy przy ograniczaniu praw i wolności osobistych i politycznych niż praw ekonomicznych i socjalnych (wyrok TK z 11 maja 1999 r., K 13/98, OTK 1999/4/74; zob. też orzeczenie z 17 października 1995 r., K. 10/95). W uchwale z 22 stycznia 2003 r. (I KZP 36/02, OSNKW 2003/1-2/2) SN stwierdza na przykład, że wolność osobista ma bez wątpienia wyższą rangę na skali wolności i praw konstytucyjnych od prawa do własności. Wspomniana dyrektywa stanowi ważną wytyczną przy rozstrzyganiu konfliktów między różnymi prawami i wolnościami obywatelskimi.

S. Wronkowska, Zarys koncepcji państwa prawnego w polskiej literaturze politycznej i/ruv.nej, [w:] Polskie dyskusje o państwie prawa, Warszawa 1995, s. 74 i n.

H.-J. Koch, H. Riissmann, Juristische Begriindungslehre. Eine Einfuhrung in Grundpro-der Rechtswissenschaft, Miinchen 1982, s. 239.

» m 141    ■ ■ *