Zasady Wykładni Prawa L Morawski3

- ■ ■ Rozdział VII. Wykładnia systemowa mmm

zostały spełnione i wtedy reguły zastosować nie wolno), o tyle zasady funkcjonują według wzorca „mniej... lub bardziej...” (jeśli rozstrzygając problem zastosowania zasady dochodzimy do wniosku, że mniej jest istotnych argumentów, by zastosować zasadę, to zasady stosować nie należy, jeśli więcej, to należy)⁵⁰. Drugą istotną cechą zasad jest fakt, iż zwykle mogą być one realizowane w różnym zakresie, czy też stopniu (na przykład zasada równości, prawa do sądu, czy sprawiedliwości podatkowej). Mając na uwadze tą ostatnią własność zasad R. Alexy dowodzi, że zasady prawa mają charakter dyrektyw optymalizacyjnych, to znaczy określają pewną idealna powinność, którą zarówno legislator, jak i interpretator powinien starać się zrealizować w jak największym stopniu biorąc oczywiście pod uwagę istniejące możliwości prawne i faktyczne¹¹. Wprawdzie teza o optymalizacyjnym charakterze wszystkich zasad nie do końca wydaje się prawdziwa (trudno na przykład przypuszczać, by w państwach totalitarnych dążono do maksymalnej realizacji wolności słowa, czy zrzeszania się), to jednak nie ulega wątpliwości, że w demokratycznych i liberalnych społeczeństwach postulat maksymalnej realizacji podstawowych zasad prawnych jest powinnością zarówno organów tworzących, jak i stosujących prawo⁵². Twierdzenie to implikuje niezmiernie doniosłą dyrektywę interpretacyjną:

■ Interpretator powinien przyjąć taką interpretację zasady prawnej, która ze względu na istniejące możliwości prawne i faktyczne gwarantuje jej jak najszerszą realizację.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że dyrektywa jak najszerszej interpretacji zasad prawnych odnosi się do wszystkich sytuacji, powinniśmy więc brać ją pod uwagę także wtedy, gdy zachodzi konieczność ograniczenia zakresu zasady ze względu na jej konflikt z innymi regułami, czy zasadami. Abstrakcyjny i bardzo ogólny charakter większości zasad prawnych powoduje bowiem, że przypadki konfliktu zasad z innymi przepisami prawnymi są bardzo częste i wskutek tego zasady nie mogą być traktowane

¹⁰ R. Dworkin, The Model of Rułes...

” R. Alexy, On the Stmcture of Legał Principles, “Rafio Itiris” 2000/13.

'■² L. Morawski, Zasady prawne - komentarz krytyczny, [w:l Studia z filozofii prawa, Kraków 2000.

mam 133 ■ ■ ■