80735 strona (83)

charydów. Wprowadzenie do ustroju substancji absorbujących s'wiatło i przekazujących jego energię zwiększa wpływ naświetlań na tkanki. Substancje o takim działaniu nazywa się fotosensybilizatorami, a leczenie z ich udziałem terapią fotodyna-miczną (PDT, ang. photodynamic therapy). Naświetlane fotosensybilizatory mogą wywoływać reakcje korzystne i niekorzystne (fototoksyczne).

Obecnie poznano wiele substancji nasilających wpływ światła na skórę. Należą do nich liczne leki (np. sulfamidy, tetracykliny, fenotiazyny), barwniki, np. eozyna używana dawniej do nasilania pigmentacji przy naświetlaniu UV, pochodne smołowcowe, antracen, benzen. Niektóre rośliny zawierają substancje fotody-namizujące, u nas spotyka się nasilony rumień słoneczny w miejscach, w których skóra stykała się z pędami niektórych traw. Z rośliny egipskiej ammi majus uzyskano substancje, pochodne furokumaryny, nazywane psoralenami.

Najbardziej znaną terapią z użyciem fotosensybilizatorów jest leczenie łuszczycy przez podanie psoralenów. Preparaty oparte na psoralenach (w Polsce dostępne: Geralen, Oxsolaren, Oxolaren i in.) są stosowane w leczeniu łuszczycy bez naświetlania. Naświetlanie po podaniu psoralenów daje lepsze wyniki niż zastosowanie każdej z tych metod osobno. Naświetlania z podaniem psoralenu znane są pod skrótem PUVA (P = Psoralen). Używana jest także nazwa SFT (selektywna fototerapia) lub SUP (ang. selective ultraviolet phototherapy), gdy stosuje się UV-B lub UV-A i UV-B jednocześnie.

Rozróżnia się PUVA EX i SUP EX, gdy psoraleny podawane są w preparatach naskórnych (zewnętrznie) wcieranych przed naświetlaniem, i PUVA IN lub SUP IN -doustnie lub parenteralnie (wewnętrznie). Kuracje takie muszą być prowadzone pod kontrolą dermatologa znającego tę metodę leczenia.

2.8.6. Działanie bakteriobójcze

Działanie bakteriobójcze jest tym silniejsze, im krótsze są fale, tj. im większa energia kwantu UV. Najodpowiedniejsze do tego celu jest UV-C. Działanie bakteriobójcze polega na fotochemicznym uszkodzeniu struktur molekularnych w komórkach drobnoustrojów. Tam gdzie sięgają promienie UV-C, działanie bakteriobójcze jest niezawodne.

Trzeba zauważyć, że komórkobójcze działanie byłoby podobnie szkodliwe dla skóry ludzkiej, gdyby nie pochłanianie UV-C przez naskórek. Lampy używane powszechnie do niedawna, a i dziś jeszcze spotykane, emitują w swym widmie do kilkudziesięciu procent UV-C, powodując niekorzystne zmiany w skórze. Lampy te powinny być wycofane z użycia.

Do celów bakteriobójczych stosuje się stosunkowo tanie, niskociśnieniowe palniki jarzeniowe. Emitują one UV-C o długości fali 240 do 265 nm, budową i wyglądem przypominają jarzeniówki oświetleniowe (świetlówki), łatwo je zatem pomylić, co może prowadzić do przykrych konsekwencji. Lampy bakteriobójcze używane są do dezynfekcji sal operacyjnych, pomieszczeń w szpitalach zakaźnych oraz np. do uzdatniania wody wodociągowej. Skutek uzyskuje się po kilku godzinach naświetlania, w promieniu 3 m. W pomieszczeniach naświetlanych nie mogą znajdować się ludzie.

83