66302 wstęp do teorii polityki img 20

24

stu ludności świata i trwałego rozwoju organizowane przez ruch rotariański. Liczni autorzy wskazują na nabrzmiewający problem globalny, jakim jest wysoki przyrost naturalny w krajach Trzeciego Świata („bomba demograficzna”), który utrudnia rozwiązywanie innego problemu o konsekwencjach globalnych, to jest nicwystarczalno-ści żywnościowej w wielu krajach Afryki czy Azji. Sytuacja ta rodzi nowe dysproporcje, a wszystko to stwarza poważne zagrożenia dla pokoju w skali światowej'⁶.

c)    Potencjał gospodarczy i naukowo-techniczny kraju. Ponieważ jednym z podstawowych celów polityki każdego państwa jest stwarzanie warunków- dla zaspokajania rosnących potrzeb materialnych i ogólnocywili/acyjnych społeczeństwa, istotne znaczenie ma potencjał gospodarczy i naukowo-techniczny kraju.

Potrzeby ekonomiczne stwarzająprzesłanki do formowania celów i zadań odnoszonych również do polityki zagranicznej państwa. Z drugiej strony, posiadany potencjał gospodarczy jest bardzo ważnym elementem siły państwa, co ułatwia oddziaływanie na środowisko międzynarodowe¹⁷. Zaznaczyć należy , że nie chodzi tu tylko o uzależniony od możliwości gospodarczych i technologicznych potencjał militarny państw-a, ale o dysponow-anic instrumentami oddziaływania na zagranicę na płaszczyźnie stosunków ekonomicznych, finansowych i naukowo-technicznych. Środki i metody tego oddziaływania zależne są także od postępu w dziedzinie komunikowania, przetwarzania danych oraz w zakresie naukowych metod rozpoznania i analizy procesów zachodzących w środowisku międzynarodowym.

Doceniając znaczenie wszystkich uwarunkowań tej grupy należy dystansować się od determinizmu ekonomteznego, który cechował tradycyjne ujęcie marksistowskie. Podkreślić natomiast wypada, że w dobie obecnej, wraz z demilitatyzacją stosunków międzynarodowych, zyskuje na znaczeniu w- tych stosunkach czynnik ekonomiczny, a zwłaszcza - będąca rezultatem procesów globalizacyjnych - partycypacja przez państwa w bardzo szybko dokonującym się postępie naukow-o-technicznym. Zdając sobie sprawęz wagi tego zjawiska, wielu badaczy- uznaje czynnik naukowo-techniczny za jedną z głównych determinant polityki zagranicznej współczesnych państw- i sto-stmkówmiędzynarodowych w ogólności¹⁶.

d)    System społeczno-polityczny. Z racji tego, że państwo jest podmiotem prowadzącym politykę zagranicznąbardzo ważne uwaiunkou-ania dla tej polityki stwarza charakter i struktura jego systemu społeczno-politycznego¹⁵. Należy, więc zwrócić

¹⁶    Zob. np. Merle, op.cit., s. 190-197; Colard, op.cit., s. 38.

¹⁷    Por. Bicrzanek, op.cit., s. 46-56; Michał Dobroczyński, Janusz Stefanowicz, Polityka zagraniczna, Warszawa: PWN 1984, s. 74-82; Charles Zorgbibe, be.s relations internationałles, Paris: Presses universitaires de France 1975, s. 54-57.

™ Zob. np. Merle, op.cit., s. 161-185. Autor ten wymienia „czynnik techniczny” na drugim miejscu, po „czynniku naturalnym”. Por. Bierzanek, op.cit., s. 70-79; Zbigniew Brzeziński, Betwcen iv,<o Agea. America ię Role in the Technotronic Era, New York: Yiking Press 1970, zwłaszcza cz. T. s. 3-62.

¹⁹ Charles Zorgbibe (op.cit., s. 58-59) pisze o naturze systemu politycznego państwa, a Michał Dobroczyński i Janusz Stefanowicz (op.cit., s. 90-96) o charakterze ustroju politycznego, ekonomicznego i społecznego.