81159 skanuj0017 (239)

narzucony mocą prawa i siać się przedmiotem ceremonialnego szacunku dla tradycyjnych wartości warstw średnich.

Wraz z powstaniem w 1896 r. Anti-Saloon Ligue [ligi przeciwników barów], ruch umiarkowania stawał się zbiorowym symbolem miejskiego, przemysłowego systemu społecznego, przeciwko któremu prowadził walkę w imię obrony tradycyjnej, prowincjonalnej wspólnoty protestanckiej. Atak na bary [saloons] pozwolił ruchowi na rzecz prohibicji zjednoczyć pod jednym sztandarem wiele rozmaitych tendencji. Dla małomiasteczkowego protestanta bar był ucieleśnieniem obyczajowości imigrantów. Dla progresisty - źródłem korupcji, będącej przekleństwem życia politycznego. Dla populisty wreszcie - obiektem, na który przenosił on swą antypatię do chorobliwych skutków życia miejskiego.

W znany skądinąd sposób moralność obróciła się w moralizowanie, a rzeczywista prawość w bezkrytyczną pewność własnej prawości. Zaufanie do dziewiętnastowiecznego stylu życia i zgoda nań podszyte były obawą o przyszłość. „Prohibicja - pisał Richard Hofstadter mogła być wyjściem z kłopotów dla każdego stłumionego libido. Kiedyś za symbol pornografii służył purytanom antykatolicyzm; spaczone umysły babrały się w opowieściach o zboczonych księżach i zakonnicach. W okresie prohibicji zarówno pożądliwość, jak i strach wykorzystywali ci, którzy gardłowali o związku alkoholu z ekscesami seksualnymi lub o strachu przed nieczystością i degeneracją rasową, a nawet o rasowym samoutwierdzaniu się Murzynów”. Jeśli nie można nawrócić grzesznika, to można potępić grzech, a przy okazji i jego. Prohibicja była czymś więcej niż tylko kwestią stosunku do alkoholu. Stanowiła punkt zwrotny w sposobie życia.

Jednocześnie jednak działo się coś zgoła innego; dokonywała się mianowicie transformacja amerykańskiej struktury społecznej i dobiegała kresu dominacja małomiasteczkowego stylu życia. Następowały istotne przemiany demograficzne związane z rozrostem miast i przesunięciem się ośrodków politycznych wpływów. Powstawało społeczeństwo konsumpcyjne z jego pędem do wydawania i posiadania, co podważało tradycyjny system wartości, preferujący oszczędność, samokontrolę, wstrzemięźliwość, nie uleganie popędom. Jednocześnie przebiegała rewolucja techniczna. Samochód, film i radio przełamały wiejską izolację i po raz pierwszy złączyły kraj w jedno społeczeństwo o wspólnej kulturze. Te właśnie przekształcenia społeczne przyczyniły się do likwidacji purytanizmu jako zbioru praktyk, na których mógł się wspierać tradycyjny system wartości.

Jeśli prześledzimy proces społeczny, to przekonamy się, iż dwieście lat wcześniej, w początkach XVIII w., struktura społeczna stopiła się z kulturą, która ją wspierała. Stopniowo kultura ta wyczerpywała się i w początkach naszego stulecia małomiasteczkowy protestantyzm nie dysponował już żadnymi skutecznymi symbolami kulturowymi, które mogłyby z powodzeniem dostarczać znaczeń lub środków obrony przeciwko atakom. Powstający nowy system kultury - oparty na miejskiej warstwie średniej i grupach radykalnych - potrafił przeprowadzić tak skuteczną krytykę starej kultury, że nie było już chętnych do jej obrony. Aby zachować legitymizację, grupa statusowa ucieleśniająca tradycyjne wartości odwołała się do środków politycznych, mających zapewnić jej dominację. Ale skutecznie mogłaby to uczynić tylko wówczas, gdyby jej baza społeczna była adekwatna do struktury społecznej. Tymczasem, w wyniku przeobrażeń przemysłowych z początku stulecia, baza ruchu umiarkowania - społeczność małomiasteczkowa opierająca się na wartościach agrarnych - traciła grunt pod nogami. Wiążąc swój los z przekształceniem starych wartości warstw średnich w obowiązujące prawo, ruch przekonał się, że normy stanowiące wzorce zachowań zostały społecznie odrzucone i że tym samym utracił on w znacznym stopniu swą legitymizację. Tak więc zmiana dokonała się najpierw w kulturze, ale nośność uzyskać mogła dopiero wówczas, gdy znalazła potwierdzenie w strukturze społecznej.

Życie przejrzyste

Przekształcenia kultury społeczeństwa nowoczesnego są między innymi skutkiem powstania konsumpcji masowej, czyli dostępności dóbr, które uprzednio dla średnich i niższych klas społecznych były luksusem. W toku tego procesu to, co wcześniej uchodziło za luksus, coraz powszechniej uznawane jest za dobro niezbędne i ostatecznie wydaje się niewyobrażalne, by tak zwykłe produkty mogły kiedyś uchodzić za niedostępne zwykłemu człowiekowi. Na przykład ze względu na trudności techniczne-konieczność zapewnienia jednolitości i przezroczystości - duże szyby okienne były kiedyś kosztowne, a posiadanie ich stanowiło rzadki luksus. Od 1902 r., kiedy to Francuz Fourcault rozpoczął ich przemysłową produkcję metodą ekstruzji, stały

101