82679 skanuj0036 (64)

Rozdział 2

ZNACZENIE ZDROWOTNE ODPOCZYNKU

Z definicji wczasów wynika, że wczasowanie jest formą (sposobem) spę- ] dzania (zagospodarowywania) czasu wolnego. Omawiając zjawisko czasu wolnego, i a w szczególności dokonując ustaleń terminologicznych w jego definiowaniu, 1 stwierdziliśmy, że czynności wczasowania stosownie do celu mogą pełnić 1 różne funkcje i mają wielkie znaczenie we wszechstronnym rozwoju czfowie- \ ka. Każda z tych czynności pękli funkcje rekreacyjną, natomiast ze względu I na inne funkcje grupuje się te czynności na kilka sposobów, wyróżniając: ] wypoczynek i pracę nad sobą, odpoczynek i zabawę, grę i rozrywkę oraz j zajęcia hobbystyczne. Szczególne miejsce wśród wymienionych funkcji zajmu- l je triada: odpoczynek, zabawa i praca nad sobą. Funkcje te są wzajemnie ] rozdzielne, a jednocześnie pokrywają bez reszty caty zakres czynności rekre- j acyjnyeh. Dlatego celowe jest omawianie znaczenia wychowawczego, zdro- j wolnego i kulturotwórczego czasu wolnego w oparciu o tę triadę, zwaną też 1 triadą funkcji czasu wolnego. W niniejszym rozdziale rozparzymy znaczenia \ zdrowotne odpoczynku.

1- ISTOTA ODPOCZYNKU

Dokonując ustaleń terminologicznych w definiowaniu czasu wolnego w rozdziale pierwszym stwierdzono, że odpoczynek jest formą wypoczynku, a czynność odpoczywania oznacza przerwanie jakiejś pracy połączonej z wysiłkiem i spędzenie czasu na spoczynku. Wysiłek fizyczny i umysłowy, a także cały szereg innych przyczyn, prowadzą do zmęczenia i znużenia. Zatem sens odpoczynku polega na odreagowaniu zmęczenia i znużenia, na odnowieniu sił fizycznych i psychicznych zużytych nie tylko w pracy zawodowej, ale również codziennych kłopotach - wykonywaniu obowiązków życia codziennego, rozwiązywaniu codziennych problemów. Bowiem zmęczenie i znużenie to odpowiednio fizyczny i psychiczny stany organizmu, utrudniające lub wręcz uniemożliwiające prawidłowe jego funkcjonowanie, a ich przedłużanie może być niebezpieczne dla zdrowa i żyda. Upoważnia to do zdefiniowania zdrowotnego znaczenia odpoczynku (tabela 13).

Tabela 13

Istota odpoczynku

• Istota odpoczynku polega na odreagowaniu zmęczenia i znużenia utrudniających hib uniemożliwiających prawidłowe funkcjonowanie ustroju, a tym samym zapobieganiu powstawaniu szeregu niebezpiecznych chorób.

'W pierwszej kolejności należy zatem zastanowić się nad istotą zmęczenia ; i'znużenia oraz innych przyczynach utraty energii ustroju - jego sił fizycznych I ^'psychicznych, aby następnie uświadomić sobie niezbędność, istotę i skuteczni; rie sposoby odpoczynku.

' Zmęczeniem i znużeniem nazywamy odpowiednio niekorzystny stan fizjologiczny i psychiczny ustroju. Zmęczenie spowodowane jest wysiłkiem [ fizycznym. Jest to zatem rzeczywisty ubytek zasobu sił fizycznych - energii zgromadzonej w organizmie. Znużenie natomiast to stan psychiczny odpo-| _; wiadający fizycznemu zmęczeniu, jest ubytkiem potencjału psychicznego, su-^!biektywnym odczuciem naruszenia równowagi psychicznej. Znużenie zwykłe : _ -towarzyszy zmęczeniu lecz również występuje często niezależnie od stanu ' fizycznego ustroju. Pojawia się podczas wykonywania nie koniecznie ciężkiej [ lecz monotonnej pracy, podczas długiego oczekiwania na załatwienie jakiejś I sprawy w urzędzie, na wizytę u lekarza, oczekiwania na pociąg, autobus -[ nawet siedząc wygodnie na ławce. Powstaje zatem w przypadku braku I bodźców do aktywności umysłowej lub gdy zostaje naruszony normalny rytm aktywności. Doraźne odczuwanie znużenia ustępuje po zainteresowaniu się wykonywaną czynnością, zaangażowaniu ambicjonalnemu, wystąpieniu sytuacji uznanej za niebezpieczną oraz pod wpływem wszelkiego napięcia - i podniecenia. Jeżeli człowiek wykonuje pracę łubianą, a także w stanie napięcia psychicznego, nie odczuwa upływającego czasu, znużenia, a nawet fizycznego zmęczenia. Oznacza to, że obniżenie progu odczuwania znużenia powoduje nuda i zniechęcenie, natomiast jego podwyższenie wywołuje napięcie nerwowe i podniecenie.

Jeśli energia jest wydatkowana niezbyt intensywnie to zniwelowanie znuże-$ nia dzięki np. zainteresowaniu się ciekawym zajęciem, jest zjawiskiem pozy-| tywnym. Inaczej jest przy intensywnym wysiłku. Należy bowiem zwrócić } uwagę na fakt, że napięcie uwagi, zainteresowanie się i zaangażowanie I w wykonywanie określonej, łubianej czynności powoduje tylko podwyższenie | progu odczuwania negatywnego wpływu na organizm zbyt intensywnie wy-J datkowanej energii, natomiast nie zmniejsza faktycznego jej zużycia. Jest to 1 zatem jedynie maskowanie stanu faktycznego ustroju. Bodźce podwyższające

31