86907 PICT6367

zbiorem liter

Nie zaw sze jednak treść jakiegoś pojęcia icst prawdziwa 1 przez wszystkich akceptow ana W zalc/ności od tego, kto dane pojęcie formułuje 1 w jakim kontekście jest ono używane, może oznaczać ró/nc rzeczy dla różnych lud/: Dane pojęcie ma takie znaczenie, jakie zgadzamy się jemu nadać Nic twiv rżymy pojęć zupełnie dowolnie Do jego precyzji dochodzimy poprze/ ciągły proces zbliżania się do nadania mu właściwego znaczenia. Wieloznaczność treści niektórych pojęć, utrudnia niejednokrotnie formułowanie pytań badawczych w sposób precyzyjny 1 zrozumiały, ponieważ podejmowany problem badawczy nic jest dostatcc/nie dopiccyzowany lvm samym, pozyskuu w wyniku takich badań wiedza na dany temat czy formułowane na tej pod>u-

I. Pojęci .i i terminy

^ /yviu codziennym ipotyijiny mc z wieloma pojęciami, którym IwJ/it nadają różne znaczenie Często mc zdajemy -.obie sprawę / podobicńu*i między jednym pojęciem a drugim, jc/cli mc *ą one dokładnie sformułowane łatwo więc mo/cmy popełnić l»ł.|d. podci^J^C pod ..niby* /mmc pojęcie rożne przedmioty. Pojęcie, takie jak „nieprzystosowanie * połeć/nc” używane jest na ogół /amicnnic / innymi podobnymi pojęciami, takimi jak np. „nicdo-stosowanie społeczne** czy „wykolejenie społeczne", mimo 1/ ich zakresy po. jęciowc w rzeczywistości nie pokrywają się I.udzie w procesie komunikacji posługują się własnymi pojęciami, które przyjęli lub które wywodzą z obie-wacji Pojęcie jest więc czymś, co sami tworzymy / lego w zględu bczpośred* mc komunikowanie się ludzi między sobą mo/c być. a niekiedy 1 jest utrudnione Ponieważ mc mogą one być ani bezpośrednio, ani pośrednio zaobserwowane. gdy/, nic istnieją, to ..wymyślamy je'\ Właściwości 1 cechy widu przedmiotów ora/ towarzyszących im zjawisk czy procesów, muszą być w hi-domaeh w pewien sposób oznaczone, przez pojęcia 1 odpow iadające im terminy stanowiące ich znaczenie Proces w toku którego określamy, co mamy u m> vh używają*. danego pojęcia czy danego terminu w badaniach, nazywamy koncrptuali/acją.

Pojęcia nie są zjawiskami, lecz symbolami ziawik Są abstrakcyjnym elementami reprezentującymi obiekt, zjawiska lub klasy zjawisk z danej dziedziny Są one konstmktarni wywiedzionymi z procesu wzajemnego ustalano ich znaczenia Pojęcia są efektem myślenia abstrakcyjnego, doświadczenia życiowego 1 obserwacji. za pomocą których człowiek poznaje ogólne cccby pewnych rzeczy, zjawisk czy procesów Są one (pojęcia) niejako podstawowymi cegiełkami teorii, symbolami przedmiotu bądź. jednej / jego właściwości. stworzonymi dla ich systematyzacji 1 komunikacji Kiedy wyjaśniamy jakieś pojęcie (termin), to wskazujemy na jego treść, która z pojęciem tym jat związana lakic dla przykładu pojęcie, jak „niedostosowanie społeczne**aj „przestępczość młodocianych", są z obiektywnego punktu widzenia, tylko

so

wic tcone. mogą okazać uę nieprecyzyjne. n>czr< >zumtałc a niekiedy i wieloznaczne / tego względu zarówno pojęcia, jak i odpowiadające im terminy (nazwy), mus/* dla potrzeb badawczych byt pozbawione owej wieloznaczności. gdy* utrudniają ich prowadzenie Dane pojęoc jeu prawdziwe wówczas, gdy fakty empiryczne potwierdzają to znaczenie Fałszywe, gdy me odpowiada temu warunkowi

Badacze rozpoczynają badania od tworzenia pojęć opuujących istniejącą rzeczywistość. Nic można w sposób sensowny zbadać jakieś zjawisko, bez pewnych roboczych ustaleń, co dane pojęcie znaczy, np co znaczy „niedostosowanie społeczne’*. ..klasa społeczna” „styl autokratyczny ”, „władza", „poziom aspiracji”, itp Ustalenia ich znaczeń po/walaja badaczowi pracować nad danym zagadnieniem Dzięki mm moZcmy przekazywać wiedze w sposób ułatwiony i posiłkować się nią we wzajcmnq naukowej wymianie. w procesie wzajemnego komunikowania się badaczy.

Każda dyscyplina naukowa tworzy własny, typowy dla niej zbiór pojęć, którymi posługują się jej przedstawiciele Takie pojęcia, jak „dojrzałość szkolna”. ..nieprzystosowanie społeczne", ..absencja uczniów”, „zaburzenia rozwoju”. „postawa”, ..reforma edukacji”. ..empatia” czy mne pojęcia, sa typowymi dla pedagogiki. Inne pojęcia, jak np. ..demokracja”, naród” „władza”, „grupa społeczna”. ..opinia” „biurokracja”, „intcligencta”. są powszechne wśród socjologów czy psychologów Ponieważ pojęcia są składnikami teorii, dlatego powinny hyc zrozumiałe dla innych badaczy i hyc przez nrch akceptowane. W przeciwnym razie stają się one mało użyteczne z punktu widzenia funkcji jakie pełnią w badaniach naukowych

Pojęcia Stanowią przede wszystkim podstawę do komunikowania się badaczy między sobą Cidyby nie istniał akceptowany zbiór pojęć, badacze mc potrafiliby przedstawić rezultaty własnych dociekań badawczych i przekazać je innym osobom, bądź porównywać z innymi badamam: Po:ecu umożliwia tą systematyzowanie, porządkowanie i klasyfikowanie wyników z badan Wyraża się to w celowym pomijaniu przez badacza tych właściwości badanych przedmiotów bądź. zjawisk, które me mają istotnego znaczenia w ich klasyfikowaniu lub które występują okazjonalnie bądź rzadka Cechy te pomna się dlatego. żeby dokonać uogólnienia tych właściwości w badanych zjawiskach czy przedmiotach, które występują systematycznie t które mogą stanowić ich cechą konstytulywna l ogólniantc oznacza redukowanie liczby przedmiotów lub ich cech. przez uznanie niektórych z nich za nieistotne, podobne łub tożsame I tak np. możemy nie zauważyć, czym różnią się od siebie, np sosna, dąb. jodła. świerk, palma i jabłoń czy inne drzewa i ująć ich rodzajowe podobieństwo w pojęciu „drzewo”. Drzewo jest pojęciem ogólnym, pozwą łającym badaczowi na ujmowanie du/cj liczby jego cech. takich jak np kolor, wysokość, kształt liści. wiek. szybkosc wzrostu, itp i ustawienie ich w określonym porządku Drzewo jest także pojęciem abstrakcyjnym w tym sensie, ze spccy-

51