87256 IMG76 (6)

POLYKTOR 298

POLYKTOR 298

micie -» Polydorosa i -* Hekabe. W sprawie różnych wersji tego mitu zob. też Deipylos. an

— Deipylos. Hekabe, Polydoros.

J POLYMNOS (nóXupvoę) - Gdy Dionizos schodził do Podziemia, pytał o drogę pewnego wieśniaka imieniem Połymnos lub Prosymnos. Ten udzielił mii potrzebnych wyjaśnień, lecz prosił w zamian o źycżłł-i wość boga. Dionizos obiecał mu odwdzięczyć się po powrocie na ziemię. Lecz, gdy bóg wrócił, okazało się, że Połymnos już nie żył. Dionizos, aby wywiązać się z i obietnicy, wystrugał z kijka figowego kształt falłosa i na grobie Polymnosa odegrał scenę mąjącą zadowolić cień zmarłego. Ten obsceniczny mit ma wyjaśnić rolę przypisywaną fal losowi w kulcie Dionizosa, an

Paus. II37,5; Myth. ed. Westermann, p. 348; 368; Tzet. in. Lyc. 212i j Ciem. Prolr. II34; Am. V 28.

POLYNEJKES (flotowslKiię) - syn Edypa, brat Eteoklesa. Tradycja nie jest zgodna co do jego matki: | jedni uważają, że był synem Euryganei, drugiej żony j Edypa, w tradycji przyjętej przez tragików matką jego była Jokasta. Eteoklesa uważa się raz za starszego, raz za młodszego brata. Ich współzawodnictwo o rządy w Tebach stało się powodem wojny Siedmiu Wodzów i wyprawy pod dowództwem Adrastosa przeciw miastu. Niektórzy podają, że powodem niezgody braci było 3 potrójne przekleństwo ich ojca. Gdy Edyp wydarł sobie oczy zrozumiawszy, że stał się winny ojcobójstwa i kazirodztwa, synowie zamiast litować się nad ojcemjJ znieważyli go. Polynejkes mimo wyraźnego zakazu, | podsunął ojcu srebrny stół Kadmosa i jego złoty puchar.' Miało to ośmieszyć Edypa i przypomnieć mu jego pochodzenie i popełnioną zbrodnię. Edyp, spostrzegł-1 szy się, przeklął obu synów przepowiadając, że nie 1 zaznają spokoju ani na ziemi, ani po śmierci. Później, j podczas uczty ofiarnej, obaj bracia podali ojcu zamiast odpowiedniego kawałka mięsa kość udową złożonego w J ofierze zwierzęcia. Edyp rozgniewany cisnął kością o ziemię i przeklął synów po raz drugi. Przepowiedział mianowicie, że zginą, zabijając się wzajemnie. Po raz trzeci wreszcie przeklął Edyp swych synów, gdy wtrącili go do lochu, chcąc, aby o nim zapomniano, i odmówili ' oddania ojcu należnej mu czci. Przepowiedział wówczas, że z bronią w ręku wydzierać sobie będą dziedzictwo. Inne wersje podają po prostu, że -» Edyp przeklął synów, ponieważ nie bronili go, gdy Kreon wypędził go z Teb.

Pozostawszy panami Teb Eteokles i Polynejkes postanowili podzielić się władzą. Chcieli rządzić na zmianę, każdy po roku. Eteokles objął rządy jako pierwszy (czy też drugi, zależnie od tego czy uważa go się za starszego, czy młodszego, w ostatnim razie przejął władzę przekazaną mu przez Polynejkesa, który uszanował układ). Po upływie roku Eteokles odmówił oddania władzy bratu. Wypędzony z ojczyzny Polynejkes przybył do Argos, zabrawszy z sobą szatę i naszyjnik Harmonii. W Argos panował wówczas Adrastos. Polynejkes przybył do jego pałacu nocą, podczas burzy, razem z Tydeusem, synem Ojneusa, zbiegłym z Kaly-donu. Obaj natarli na siebie w pałacowym podwórzu: odgłos walki zbudził -* Adrasta, który rozdzielił walczących, ugościł obu i dał im swoje obie córki za żony. Tak więc Polynejkes poślubił Argię, zaś teść obiecał, że dopomoże mu w odzyskaniu królestwa. To był początek wojny Siedmiu Wodzów przeciw Tebom.

PoJykso wobec Heleny i jej zemście. Opowiadano na przykład, że gdy MeneJaos wraayąc z Heleną z Egiptu zamierzał przybić do brzegów Rodos, Polykso rozka-i zała mieszkańcom wyjść z kamieniami i pochodniami na wybrzeże. Menelaos chciał z początku wyminąć wyspę, lecz wicher zapędził jego okręt ku jej brzegu. Wtedy ukrył żonę w głębi statku i przystroił bogato najpiękniejszą z jej służebnic. Mieszkańcy Rodos na wybrzeżu zmasakrowali fałszywą Helenę. Zaspokoiwszy chęć zemsty pozwolili odpłynąć Menelaosowi i w ten sposób Helena ocalała. Inna, bardziej znana wersja przedstawia rozwiązanie tragiczniejsze dla Heleny. Po śmierci Menełaosa, w czasie gdy Orestes błąkał się jeszcze po świecie nękany przez erynie, Nikostratos i Megapentes. pasierbowie Heleny, wygnali ją ze Sparty. Schroniła się u Polykso, którą uważała za przyjazną sobie, ponieważ pochodziły z tego samego kraju. Polykso udała, że jej sprzyja, lecz gdy Helena była w kąpieli, przebrała swe niewolnice za erynie i nasłała je na Helenę. Helena przerażona, oszalała z powodu cierpień, jakie zadawały jej niewolnice, powiesiła się.

3. Piastunka Hypsipyle z Lemnos. Ona to poradziła wychowance, aby przyjęła Argonautów (-* Hypsipyle). an

I.Apd.0iMUIIO.I. 2.Tzei. in Lyb.911: Paus. HI 19.9;n.;Polyaen. I 13. 3. A R. 1668 n.: Hyg. Fab. IS; por. VaL FI. II316 n.

POLYKTOR (rioAÓKtiop)- Polyktor, Ita kos i Neri-tos, trzej bohaterowie Itaki: za ich sprawą mieszkańcy wyspy uzyskali dostęp do źródła, z którego czerpali wodę. Byli synami -» Pterelasa i Amfimede, a więc potomkami Zeusa. Pochodzili z Kefallenii i przybyli stamtąd, aby skolonizować Itakę, an

Od. xvn 207 i schoL; Eust.. p. 1813,44.

POLY"MEDE (IlokopYj&n) - córka Autolykosa, małżonka Ajsona, matka Jazona (tab. 21). Gdy Pelias skazał jej małżonka na śmierć, przeklęła go i powiesiła się. Pozostawiła jeszcze małego synka imieniem Pro-machos. lecz Pelias zgładził go, chcąc zniszczyć ród Ajsona. Mitografowie nazywają małżonkę Ajsona również Alkimede. an

Apd. Kbt 19,16; 27; Tm. in Lyę. 175; 872; D.S. IV 50.

POLYMELA (Ilokupfjka)-1. Córka Fylasa. Ze związku z Hermesem urodziła — Eudorosa. Poślubiła później Echeklesa, potomka Aktora.

2.    Córka boga wiatrów, Ajolosa (Eoia), która podczas pobytu Odyseusza na dworze jej ojca została kochanką bohatera. Po wyjeździe Odyseusza nie umiała ukryć rozpaczy i ojciec odgadł wszystko. Chciał ukarać córkę, lecz syn jego, Diores, zakochany we własnej siostrze, wyjednał u ojca pozwolenie na poślubienie jej, gdyż wśród dzieci Ajolosa zawieranie małżeństw między rodzeństwem było, zdaje się, przyjętym obyczajem.

3.    Córka Aktora, uchodzi w niektórych tradycjach za pierwszą żonę Peleusa przed jego małżeństwem z Tetydą (-* Polydora). Niekiedy uważa się ją za córkę Peleusa. an

I. II. XVI180 n ; Tm Alleg. IL XVI156 n.; 2.Parth.2. 3.Tmin Lyc. 175; Etui. in Horn. 321. Apd. BibL Ul 13.8.

POLYMESTOR (no?o)pTjcrt©p) - król Traków, małżonek Ilione, córki Priama, gra pewną rolę w

299

Tymczasem wróżbita Amfiaraos, przewidziawszy losy wyprawy, starał się odwieść od niej Adrasta. Aby zwalczyć tę przeszkodę, Polynejkes udał się do Misa, syna Alektora, z prośbą o radę, jak przekonać Amfia-raosa, aby przyłączył się do wyprawy. Ifis wyjawił mu, że Amfiaraos związany był przysięgą, która zmuszała go do bezwzględnego posłuszeństwa wobec żony -» E-rifyle. Polynejkes ofiarował jej więc naszyjnik Harmonii prosząc, aby przekonała małżonka. W ten sposób doszła do skutku wyprawa. W drodze Polynejkes odniósł zwycięstwo w Nemei na żałobnych igrzyskach ku czci Archemorosa (późniejsze igrzyska nemejskie). Pod murami Teb Polynejkes został zabity przez brata, lecz ginąc, zabił go. Tak spełniło się przekleństwo Edypa. O okolicznościach pogrzebu Polynejkesa -* Antygona, an

IL IV 377; Paus. IX S, 10 a; Hes. Op. 162; E. PK passim; schol. ad v.

13,53,1760; S. OCpassim (szczególnie 374 n.; 1422 n. i schol. ad v. 1375); Pi. N. 9,18 n.; Apd. BibL III 5,8 a; 6.1 a; Ep. III 17; D.S. IV 65; Alb. XI 465 f; Hyg. Fab. 67; 68; 69-71; 72; 76; 243; 254; Stal. Theb. passim.

POLYPOJTES (noA.wtotxqę)-1. Syn Apolłona i Ftyi. Zabity przez Ajtolosa wraz z braćmi Dorosem i Laodokosem.

2.    Grek, jeden z uczestników wojny trojańskiej. Syn Pejritoosa i Hippodamei (tab. 23). Urodzony w dniu, w którym ojciec wypędzał centaurów z góry Pelion. Matka jego zmarła niedługo po porodzie, ojciec udał się do Tezeusza do Aten. Osiągnąwszy wiek męski Poly-pojtes objął tron po Pejritoosie. Wraz z przyjacielem Leonteusem występuje jako jeden z zalotników Heleny i z tego tytułu uczestniczył w wyprawie, aby pomścić Menelaosa. Był dowódcą czterdziestu okrętów. Z jego ręki miało zginąć wielu trojańskich wojowników na polu bitwy (Damasos, Dresajos i inni). Brał udział w żałobnych igrzyskach ku czci Patroklosa i wymieniają go wśród wojowników, którzy ukryli się w drewnianym koniu. Po upadku Troi wraz z Leonteusem towarzyszył -* Kalchasowi, który lądem dotarł do Kolofonu.

3.    Syn Odyseusza i Kallidike, królowej Tesprotów (tab. 39). Po śmierci matki objął jej tron, podczas gdy Odyseusz powrócił do Itaki, an

1. Apd. Bibl. 17,7. 2. II. II738 n.; VI29; XII127-194; XXIII826 n.; D.S. IV 63; Eust. in II. 334.27 n.; Apd. Bibl III 10,8: Ep. III 14; VI2; Hyg. Fab. 81; 97; Q.S. XII 318. 3. Ciem. Stmm. VI25; Apd. Ep. VII34.

*POMONA - nimfa rzymska, opiekunka owoców. Jej poświęcony był Pomonal, gaj leżący przy drodze z Rzymu do Ostii. Osobny kapłan sprawował tam swe funkcje. Poeci przypisywali Pomonie różne miłosne przygody. Widzieli w niej na przykład małżonkę legendarnego króla -» Pikusa, miłość dla niej miała go uchronić od opętania przez Kirke, która byłaby go przemieniła w dzięcioła. Owidiusz widział w niej małżonkę Wertumnusa, który podobnie jak ona, był bóstwem związanym z przemianą pór roku i urodzajami. an

Plin. XXIII2; Varr. LL VII 45; Fest. p. 154; Serv. in Veig, Aen. VII 190; Ov. Met. XIV 623 n.

*POMPO-W zhellenizowanym rzymskim micie Pompo jest córką Numy Pompiliusza i od niej pochodzi gens Pomponia. Jedna z tradycji zresztą dawała ojcu Numy imię Pompiłius Pompo, an

PONTOS (IIóvtoę) - jest męską personifikacją Morza. Nie posiada osobnego mitu, występuje tylko w

POSEJDON

genealogiach teogonicznych i kosmogonicznych. U-chodzi za syna Ziemi (Gaja) i Eteru. Ze związku z Gają spłodził Nereusa, Taumasa, Forkysa, Keto i Eurybie (tab. 12). Przypisuje mu się czasem ojcostwo Briareusa i czterech Telchinów: Aktajosa, Megalesjosa, Ormenosa i Lykosa. Potomstwo Pontosa przedstawia tab. 32. an

Hes. Th. 135; 233 n.; Hyg. Fab Pracf. 3,5,7 (Rosę); Apd. BibL 12,6; Schol. in A.R.11165.

PORFYRION (Ilopipuptaw)- jeden z gigantów walczących przeciw bogom. Zginął wraz z Tyfonem od strzał Apolłona. Inny mit podaje, że Porfyrion usiłował zgwałcić Herę i został zabity przez Zeusa i Heraklesa. an

Pi. P. 8,12 n.; Apd. Bibl 16.1.

POROŚ (Fłópoę) - Dostatek, syn Metis („Rozsądku”). Ze związku z Biedą (Penia) spłodził Miłość. Ten symboliczny mit opowiedziany przez Platona wydaje się być jedynym mitem związanym z tą postacią (-♦ Eros) an

PI. Smp. 203 b n.; Porph. Atut. 16.

PORTAON (Tlopódwyj-syn Agenora i Epikastę, wnuk Pleurona (tab. 24). Panował w Pleuronie i Kalydonie. Ze związku z Euryte miał liczne potomstwo. Oto imiona jego dzieci: Ojneus, Agrios. Alkatoos, Melas, Leukopeus, Sterope. Jest pradziadem Meleagra (tab. 27). Jego imię niekiedy brzmi Partaon lub Porteus. an

IL XIV lis a; Apd. BibL 17.7; 10; Pius. IV 35,1; VI20.17;21,10: Hyg. Fab. 175: Schol. in Od. XII39.

PORTEUS (TlopOeuę) - Jeden z wariantów imienia Portaon (-»hasło poprzedzające).

2. Imię ojca Echiona, pierwszego z wojowników greckich, który wyszedł z drewnianego konia. Jednak wyskakując upadł i zabił się. an

1. Portaon. 2. Apd. Ep. V 20.

* PORTU NUS - prastare bóstwo rzymskie. Pierwotnie był, zdaje się, opiekunem „szczęśliwych przejść”: w epoce historycznej był uważany za bóstwo morskie, czuwające nad portami. Z jego kultem był związany osobny kapłan (flameń), a 17 sierpnia przypadało jego święto, Poriunalia. Świątynia jego znajdowała się na Forum Boarium w bezpośrednim sąsiedztwie portu rzymskiego. Portunusa łączono z -* Palajmonem i dlatego uchodził za syna -* Mater Matuty, identyfikowanej z -»Leukoteą-Ino. an

Fest, p. 227; PauL p. 56; 263; Hyg. Fab. 2; Veig. Aen V 241; Scrv. in Verg. Georg 1437; Aen. V 241.

POSEJDON (riooci5cóv) - władca morza, jeden z olimpijczyków, syn Kronosa i Rei. Tradycja waha się w przypisaniu starszeństwa jemu lub jego bratu Zeusowi Najstarszy mit, w którym Zeus, osiągnąwszy wiek męski, zmusza Kronosa, aby przywrócił do życia pożarte przez siebie dzieci, uważa Zeusa za najmłodszego z potomstwa Kronosa, podobnie jak sam Kronos był najmłodszym synem Uranosa, którego strącił z tronu. Lecz z czasem, gdy powstało pojęcie prawa starszeństwa, Zeus jako władca świata uznany został za najstarszego. 1 dlatego w mitach epoki klasycznej Posejdon występuje najczęściej jako młodszy z braci.