88429 Obraz9 (12)

przypadkach dążenia te mogą przybierać formę patologiczną”. [Tamże, s. 65-66]. Jednostki o charakterze sadystycznym dążą do władzy absolutnej. Chcąc zrealizować ten cel, stosują najbardziej występne i represyjne środki. Taka walka staje się źródłem zniewolenia i cierpienia jednostek i całych społeczeństw. McClelland podkreśla, iż opinia publiczna z reguły utożsamia wszelką motywację do zwiększenia wpływów osobistych z egoizmem, makiawelizmem i manipulacją zespołami ludzkimi.

2.    Motywacja allocentryczna. Ludzie o silnej motywacji tego typu nie tyle dążądo dominacji i sity, ile starają się realizować Wspólne cele gospodarcze, społeczne i polityczne. Uważają oni, że ich rola jako przywódców, kierowników czy organizatorów sprowadza się do pobudzania innych łudzi do skutecznego wykonywania zadań instytucji lub zbiorowości, do wyzwalania ich inicjatywy i wytrwałości. Podwładnych traktują podmiotowo, rzadko uciekają się do środków przymusu. Motywacja do utrzymania i wzrostu władzy ma dwa oblicza:

negatywne i pozytywne. Często zdarza się, że politycyT organa kierownicze w początkowym okresie sprawowania urzędu kierują się bardziej celami społecznymi i ogólnymi, później jednak interesy osobiste i egoistyczne zaczynają przeważać.

3.    Czynności altruistyczne i afiliacyjne. Podejmując je, ludzie kierują się przede wszystkim dobrem wspólnym. Poświęcają własne zdrowie, bezpieczeństwo osobiste i karierę dla dobra innych jednostek. Nie jest to motywacja zbyt często spotykana w naszych czasach. Rozwój cywilizacji, wielkich miast, anonimowość stosunków międzyludzkich, rywalizacyjna kultura nie sprzyjają kształtowaniu się uczuć społecznych i rozwojowi motywacji altruistycznej.

„Motywacja altruistycżna zmienia strukturę transgresji. O ile motywacja egoistyczna prowadzi często do działań destrukcyjnych, wywołujących cierpienia ludzi, o tyle motywacja aitruistycz-na symuluje wybór działań bardziej konstruktywnych, bardziej prometejskich”. [Tamże, s. 67].

Działania ekspansywne w bardzo dużym stopniu uwikłane są w kontekst społeczny. „Wałka o wolność indywidualną jest zmaganiem się w systemie instytucjonalnym, ograniczającym możliwość swobodnego wyboru. Ekspansja nie tylko zależy od środowiska społecznego, ale również wpływa na jego przeobrażenia. Szczególną rolę odgrywa ona w kształtowaniu stosunków międzyludzkich. Transgresje konstruktywne, których cele są społecznie pożądane, które rozszerzają zakres czynności ałtruistycznych i spolegliwych, zwiększają wzajemne zaufanie, kształtują pozytywne postawy i emocje”. [Tamże, s. 77]. Niestety, w wielu sytuacjach ekspansja zaburza stosunki międzyludzkie, wywołuje napięcia i konflikty. Szczególnie niekorzystne są transgresje destruktywne, niszczące uznane wartości. Fromm (1947) podkreśla, iż ludzie, dokonując ekspansji, przyjmują często orientację eksploatacyjną. Za pomocą siły, podstępu próbują odebrać jednostkom lub grapom określone dobra. Taka egoistyczna transgresja zagraża mnym ludziom, wywołując u nich reakcję obronną. Rodzą się konflikty interpersonalne, napięcia.

„Podstawowe znaczenie w ukierunkowaniu działań ekspansywnych ma charakter, a więc ten układ osobowości, któiy reguluje stosunki jednostki z innymi ludźmi”. [Tamże, s. 77].

Szczególne znaczenie w życiu jednostki mają zmagania o rozszerzenie wolności indywidualnej. Wolność jest bowiem koniecznym warunkiem wychodzenia poza to, czym człowiek jest i co posiada. Można by powiedzieć, że transgresja to zrealizowana wolność.

Życie każdego człowieka składa się z epizodów i sekwencji, które tworzą pewną całość. Człowiek w różnych sytuacjach społecznych próbuje formułować wypowiedzi o samym sobie. Sy- ■ stem wypowiedzi o samym sobie nazywa się samoprezentacją. Można wyróżnić trzy zasadnicze jej rodzaje:

1. „Samoprezentacja taktyczna. Sposób przedstawienia siebie w sytuacji publicznej nie tyle zależy od wiedzy o sobie, ile od krótkotrwałych, doraźnych celów, do których jednostka dąży.