88623 skanuj0042 (38)

86 l.UDAJMONOI «KilA CZYLI NAUKA Ot HU I S/< /l.ś( II: < /LOWII K '

Wstępne założenia

W etycznej problemaiyce celu człowieka występują pewne podstawowe pojęcia i zasady, które w filozofii chrześcijańskiej stanowią przedmiot rozważań innych aniżeli etyka dyscyplin filozoficznych, przede wszystkim metafizyki ogólnej i antropologii Chodzi tu o pojęcie dobra i celu Wobec tego. aby uniknąć niepotrzebnych powtórzeń w zględnie ewentualnych nieporozumień co do ich rozumienia, aktualne rozważania zostaną poprzedzone krótkim przypomnieniem najważniejszych sformułowań filozoficznych odnośnie do tego tematu.

1. Byt utożsamia się z dobrem (ens et bonum conwrtuntur)

Filozofia chrześcijańska głosi przekonanie, że cokolw iek jest, czyli posiada jakąkolwiek formę istnienia (aktualnego lub możliwego) stanowi rów noczcśnic odpow iednią postać dobra. Ujmując tę samą treść od strony dobra, można powiedzieć, że posiada ono zakres równie uniwersalny, jak i byt Co więcej, ponieważ porządek bytu uznany jest prze/ filozofię chrześcijańską za porządek obiektywny, wobec tego dobro w tym stopniu, w jakim jest tożsame z bytem, ma charakter równic obiektywny, realny. Tę zaś obick tywność rozumieć należy najpierw w sensie realistycznym. Polega on n* pojmow aniu dobra jako sfery rzeczywistości posiadającej właściwe sobie istnienie niezależnie od wszelkiego aktu poznawczego (a więc w sensie przeciwstawnym do idealistycznego interpretowania dobra). Oprócz tcg*> dobru przysługuje cecha obiektyw ności w znaczeniu transsubicktywnym Znaczy to, ze dobro podstawy swej rzeczywistości buduje na elementach pozapodmiotowych, różnych od czysto subiektywnych stanów i doznat. świadomych siebie podmiotów działania.

W ostatnim szczególnie punkcie filozofia chrześcijańska przeciw staw ia się kierunkom filozoficznym, które dobro interpretują w sposób subicktywistyczny. Zgodnie z tym mniemaniem dobro jaw i się nam jako określone przeżycie przyjemności. Stanowisko to ma za sobą bardzo starą tradycję sięgającą aż do starożytności (cpikurcizni). Współcześnie reprezentuje je przede wszystkim utylitaryzm, w Polsce do najwybitniejszych jego przedstawicieli należy Cz. Znamierowski.

I >«.hro jest to byt doskonały, doskonalący i godny pożądania (bonum • w <7i5 fterfectum. perficiens et appelibile)

U-i min „doskonały” znaczy tu tyle, co obdarzony określoną doskonało-*• yli aktem, dzięki czemu odpowiada on określonym ograniczeniom •' ' lip. •t.ncjalności) jakiegoś innego bytu i zdolny jest zaspokoić, wypcl-i |cpo potcncjalność, innymi słowy udoskonalić go. Ta zdolność do-i nul* nia jednego bytu przez inny sprawia, że byt doskonalący jest godny i i-l .iii.i, inaczej mówiąc „pożądalny" ze strony bytu podległego ograni-• Mmiii i stać się może dla niego przedmiotem dążenia, czyli jest dla niego 4nI , .n /.iprezentowana koncepcja dobra zakłada więc. że byty pozostają •* ■ '. .iicmnych relacjach, mocą których potrzebują doskonalenia i zdolne *n kunalić się.

Arystoteles, a po nim św. Tomasz, określił dobro jako to, czego wszyscy r . |.U|.| (bonum ett id, qtiod omnes appetunt). Należy wszakże zauważyć, i* mc dlatego coś jest dobrem, że go wszyscy pożądają, ale przeciwnie, wszy-.. , |H./,|d,iją czegoś dlatego, że jest dobrem. Określenie arystoielesowskie i > i mu je za swą podstawę cechę wtórną, to znaczy uwarunkowaną przez

•..... "»/eśniejsze i dlatego te właśnie wczcśniejsze cechy (mianow icie zdol-

doskonalenia i pożądalność) uznać należy za pierwszorzędne i konstytutywne cechy dobru

l:U nucpcji dobra i związanej z nią idei doskonalenia się człow ieka przez ¹1...... do odpowiadającego mu dobra za pomocą aktów wolnych przeciw-

•    • • m|.» się współcześni fenomenologowie". Świadome postępowanie czło-ai.U interpretują jako „odpowiedź na wartość" względnie „wkraczanie w *i it wartości" i spełnianie się człow icka jako osoby przez żywe z tymi > mi..-* Mini obcowanie.

W .x!powicdzi zauważyć należy, 1® że metaforyczny język stosowany przez ■ Id ./<»fię nic pozwala uchwycić właściwego sensu centralnych terminów l|* >w icd/i na wartość" względnie „wkraczania w świat wartości". Jeżeli .... > yia/ają one treści tożsamej z pojęciem aktu jako dążenia do dobra do-

•    .. il i ego i pożądalncgo (co z założenia trzeba wykluczyć), to w takim ra-

i.mic/ają się tylko do wyrażenia pasywnych, czysto emocjonalnych i-i 'Nic przecząc, że takie stany leżą w zasięgu egzystencjalnych przeżyć i • i, stwierdzić mimo to wypada, że są one treściowo za ubogie, aby •• -fl> wyjaśnić dynamiczną rzeczywistość rozumnych, wolnych aktów ludz-Au iowanych ku czemuś, co człowiek chce osiągnąć.

.....i llildcbrand. Pas Metru do I icó. Kegemburg 1971. s. 48-63. A. Sictnianow-

. »i\ etyki fUosuflesnef. W dtodrr l (1975) 7. % 97