83281 SNV36244

Andrzej Krzysztof Guzek

Franciszek Karpiński

(1741-1825)

m *

w % i s

(dML*

,7fm

m

Rai

Dnia 16 września 1825 roku zmarł w swej wiosce, Chorowszczyźnie, I w powiecie wołkowyskim Franciszek Karpiński, poeta epoki, która razem I z nim odchodziła w przeszłość. Prawie wszyscy pisarze z jego pokolenia 1 spoczywali już na cmentarzach byłej Rzeczypospolitej. Naruszewicz, Krasicki I i Szymanowski odeszli na przełomie wieków. Węgierski zmarł we Francji 1 prawie 40 lat przed Karpińskim, Kniaźnin prawie dwadzieścia, Trembecki — I trzynaście. Niewiele wcześniej niż Karpiński pożegnali świat: Zabłocki (1821), I Wybicki (1822) i Adam Kazimierz Czartoryski (1823). Z pisarzy stanisławowskich pierwszej rangi przeżyli Karpińskiego tylko dwaj: Bogusławski (1829) i Niemcewicz (1841).

Kiedy umierał Karpiński, na rynku czytelniczym były nie tylko Ballady I i romanse, ale także Grażyna i Dziadów cz. II i IV. W Anglii powstały już I wszystkie ważniejsze powieści Walter Scotta. Rok przed Karpińskim zszedł I z tego świata Byron, od wielu lat nie żył już Schiller, w 1822 zmarł Shelley. I Cztery lata przed śmiercią Karpińskiego ruszyła budowa kolei żelaznej I Liverpool—Manchester. Stary kontynent z Nową Ziemią łączyły statki I parowe. Osiemdziesięcioczteroletni Karpiński mógł jeszcze sprowadzić do swej I biblioteki Marię Malczewskiego, a kilka lat wcześniej — gdyby mu zdrowie I dopisywało — zobaczyć w teatrze warszawskim Pana Geldhaba, a we I lwowskim Męża i żonę lub Nowego Don Kichota Fredry.

Pisane w starości pamiętniki rozpoczyna Karpiński od szczegółowych j relacji ze zdarzeń, które miały miejsce w połowie panowania Augusta III. | Kiedy Stanisław Poniatowski wstępował na tron, miał Karpiński 23 lata, kiedy król umierał w Petersburgu — miał lat pięćdziesiąt siedem. Kiedy na Korsyce rodził się przyszły „Bóg wojny”, Karpiński zbliżał się do trzydziestki, kiedy Napoleon umierał w swojej samotni — Karpiński z wolna kończył redagowanie Historii mego wieku i ludzi, z którymi żyłem. I choć złożył tu potomnym szczegółowe sprawozdanie ze swego życia, nie od razu można odpowiedzieć — kim był? Kim — to znaczy, jakie miejsce w ówczesnym społeczeństwie sobie

608