94285501 djvu

FIZYOLOGIA UKŁADU NERWOWEGO 335

mogą wywołać wyobrażenie, które drogą kojarzenia budzą cały kompleks innych wyobrażeń nagromadzonych dzięki działaniu podniet dawniejszych tak, że dopiero po dłuższym czy krótszym czasie może stan czynny objąć i ośrodki psychomotoryczne i spowodować ruch. Z tego powodu tern trudniej określić i obliczyć z góry mającą nastąpić czynność dowolną u zwierząt, im wyżej rozwinięty jest stan psychiczny mózgu. Jednak mimo to, dzięki pewnej regularności w działaniu dróg i ośrodków kojarzenia możemy niejednokrotnie u zwierząt i u człowieka przepowiedzieć, jaki będzie skutek danej podniety zewnętrznej.

Czasowy przebieg procesów psycho-fizycznych. W badaniu procesów psychicznych po większej części jesteśmy ograniczeni do obserwacyi introspektywnych, podmiotowych. Bardzo szczupłe są metody badania przedmiotowego tych zjawisk a do nich należy w pierwszym rzędzie określenie ich czasowego przebiegu, czyli mierzenie t. zw. czasu świadomej reakcyi. Czas świadomej reakcyi jestto czas, który upływa od chwili zadziałania podniety na jeden z czuciowych aparatów obwodowych aż do chwili, w której badana osoba odpowiada na podnietę umówionym znakiem.

Cały proces, który się tu odbywa, składa się właściwie 1) z drażnienia zakończeń nerwowych (przemiana podniety fizycznej w odpowiedni stan fizyo-logiczny) i przeniesienia tego stanu na nerw dośrodkowy: 2) z przewodzenia dośrodkowego w nerwie obwodowym; 3) z przewodzenia w układzie nerwowym środkowym; 4) z przeniesienia na ośrodek psychiczny i pobudzenie tego ośrodka; 5) z przeniesienia stanu czynnego na inne ośrodki, w których następuje percepcya, ewentualnie i apercepcya i powstanie impulsu do ruchu. Czasokres ten to najdłuższa część czasu świadomej reakcyi; (5) z podrażnienia ośrodków psychomotorycznych; 7) z przeniesienia impulsu odśrodkowego w układzie nerwowym środkowym; 8) z przewodzenia w nerwie obwodowym; 9) z przeniesienia stanu czynnego na zakończenia nerwowe i wyładowania czynności mięśnia.

Badamy czas reakcyi w ten sposób, że w chwili zjawienia się podniety, n. p. dźwięku dzwonka, światła lampy, uderzenia prądu elektrycznego na skórę, zamyka się prąd do sygnału elektrycznego, który znaczy tę chwilę na szybko obracającym się walcu okopconym, a badana osoba skoro podnietę uczuje, uderza w klucz elektryczny, który prąd idący do sygnału przerywa. Jeszcze dokładniej notuje ten czas chronoskop Hippa (ryc. 115). Jestto bardzo dokładny zegar, wskazujący tysiączne części sekundy a tak urządzony, że ruch jego wskazówek odbywa się tylko przez tak długi czas, dopóki przez przewody, znajdujące się w aparacie elektromagnesu.