83407 medsadowa6

10.6.4.6. Inne układy enzymów czerwonokrwinkowych

Wiele dalszych enzymów wykazuje zróżnicowanie grupowe uwarunkowane genetycznie. Do tych, które znajdują się w polu zainteresowania medycyny sądowej, można zaliczyć następujące:

1.    Fosfataza fosfoglikolanowa (PGP). W rozdziale elektroforetycznym na podłożu skrobiowym stwierdza się 6 fenotypów PGP, zależnych od 3 kodominujących alleli: PGP¹, PGP² i PGP³. Rozkład częstości genowej jest korzystny dla badań hemogenetycznych.

2.    Kinaza adenylanowa (AK). Wśród 3 fenotypów tego enzymu najczęściej występującym jest AK 1 (93%). Heterozygotyczny typ AK 2-1 jest obserwowany u ok. 7% naszej populacji. Do bardzo rzadkich należy typ AK 2 (mniej niż 0,2%). Jest to jeden z najbardziej stabilnych enzymów.

3.    Dezaminaza adenozynowa (ADA). Zróżnicowanie grupowe wykazane za pomocą elektroforezy ujawniło obecność 3 różnych fenotypów: ADA 1 (87%), 2-1 (12%) oraz 2 (mniej niż 1%).

4.    Dehydrogenaza-6-fosfoglukonianowa (6-PGDH). Zróżnicowanie fenotypowe enzymu: 6-PGDH-A (95%), -BA (5%). W układzie tym występuje szereg wariantów nie tylko jakościowych, ale i ilościowych.

10.5.5. Układ HLA

Układ HLA, odkryty u ludzi w 1958 r., jest nadal przedmiotem niezwykle intensywnych badań biologicznych i medycznych, przede wszystkim w związku z szybkim rozwojem transplantologii. Geny odpowiedzialne za ostre odrzucenie przeszczepu są zlokalizowane na krótkim ramieniu chromosomu $ a ich skupisko nazwano głównym kompleksem zgodności tkankowej (MHC). Ich produktem są struktury powierzchniowe obecne na błonach komórkowych, nazwane antygenami zgodności tkankowej. Antygeny te są obecne we wszystkich tkankach i narządach, ale największą ich koncentrację stwierdzono w limfocytach. Zgodnie z międzynarodowym porozumieniem układ ten typowany u człowieka nazwano HLA (Humań Lymphocyte Antigens). Układ HLA okazał się bardzo skomplikowany, a poszczególne grupy antygenów są kontrolowane przez geny w określonych loci na chromosomie. Obecnie rozróżnia się następujące loci: A, B, C, D, DR, DQ i DP, a odpowiadające im grupy antygenów oznaczane są: HLA-A, HLA-B itp.

Do roku 1987 wyodrębniono 24 allele HLA-A, 50 alleli HLA-B, 11 alleli HLA-C, a także 26 swoistości HLA-D, 18 HLA-DR, 9 HLA-DQ i 6 HLA-DP (tab. 10.5).

W praktyce sądowych badań hemogenetycznych znaczenie mają obecnie antygeny: HLA-A, HLA-B i HLA-C. Człowiek ma po dwie cechy z każdej wymienionej grupy antygenów, odziedziczone od rodziców. Jeden z haplotypów (np. HLA-A2; -B12; -Cw2) pochodzi od matki, drugi (np. HLA-A9: -B27: -Cw3) od ojca. Cechy kontrolowane przez Jocus A, B i C dziedziczą się niezależnie od siebie, w wyniku czego w zakresie układu HLA można stwierdzić bardzo wielką liczbę genotypów. Gdyby uwzględnić wszystkie serologicznie zdefiniowane cechy tego układu tylko w obrębie loci A, B i C, liczba możliwych genotypów przekraczałaby kilka milionów. Z tej racji układ ten stwarza nieporównywalne z żadnym innym układem grupowym możliwości jego stosowania w ustalaniu spornego ojcostwa. Biorąc pod uwagę wszystkie antygeny kontrolowane przez 3 wymienione loci,

Tabela 10.5

Zestawienie cech HLA w loci: A, B, C według nomenklatury ustalone) prze/ Międzynarodowy Komitet Nomenklaturowy w Nowym Jorku 21.09.190/ i

HLA-A

Al, A2, A3, A9, A10, Ali, Awl9, A23(9), A24(9), A25(10), A26(10), A28, A29(wl9), A30(wl9), A31(wl9), A32(wl9), Aw33(wl9), Aw34(10), Aw36, Aw43, Aw66(10), Aw68(28), Aw69(28), Aw74(19)

HLA-B

B5, B7, B8, BI 2, B13, B14, B15, B16, B17, B18, B21, Bw22, B27, B35, B38(16), B39(16), B40, Bw41, Bw42, B44(12), B45(12), Bw46, Bw47, Bw48, B49(21), Bw50(21), B51(5), Bw52(5), Bw53, Bw54(w22), Bw55(w22), Bw56(w22), Bw57(17), Bw58(17), Bw59, Bw60(40), Bw61(40), Bw62{15), Bw63(15), Bw64(14), Bw65(14), Bw67, Bw71(w70), Bw70, Bw72(w70), Bw73, Bw75(15), Bw76(15), Bw77(15)

HLA-C

Cwl, Cw2, Cw3, Cw4, Cw5, Cw€, Cw7, Cw8, Cw9,(w3), Cwl0(w3), Cwl 1

Uwaga: Cyfry w nawiasie wskazują na wyjściową swoistość danej cechy, będącej składową cechy o szerszej swoistości.

prawdopodobieństwo wyłączenia ojcostwa niesłusznie pozwanego mężczyzny wynosi 96%.

Swoistości antygenowe układu HLA dziedziczy się na zasadzie kodominacji nlleli i stąd wykluczenie ojcostwa następuje wówczas, gdy:

1)    dziecko w zakresie określonego loeus ma antygen, który nie występuje ani u matki, ani u pozwanego;

2)    dziecko nie wykazuje obecności żadnego z dwóch różnych antygenów wykrytych w jednym loeus u pozwanego.

Przykłady:

Ad. 1. Pozwany: HLA-A2,	-Ali;	-B12,	-B27;	-Cwl;	-Cw2;
matka: HLA-A1,	-Ali;	-B12,	-B27;	-Cwl;
dziecko: HLA-A1,	-Ali:	-B12,	-B35	; -Cwl;	-Cw2;
Ad. 2. pozwany: HLA -A2,	-A28 :	-B7,	-B12,	-Cw4
matka: HLA-A1,	-A9;	-B13,	-B17;	-Cw2,	-Cw4;
dziecko: HLA-Al,	-A9;	-B7,	-BI 7;	-Cw4

Do oznaczania antygenów grupowych układu HLA służy test mikrocytotoksye /, ny. Istotą testu jest reakcja świeżej zawiesiny izolowanych limfocytów ze swoistą surowicą odpornościową, którą uzyskuje się przede wszystkim od kobiet, które po wielokrotnych ciążach uodporniły się na antygeny tkankowe płodu. Gdy po Ml minutach inkubacji zachodzi reakcja antygenu z przeciwciałem, uszkodzeniu ulega błona komórkowa limfocytu. Uszkodzenie to wykrywa się dodając barwnik eozynę lub błękit trypanu, wnikający wyłącznie do wnętrza uszkodzonych limfocytów. Pod mikroskopem ustala się obecność martwyrh (Taharwjnpy.ti) I żywych nie uszkodzonych komSrek. Badanie musi być przeprowadzone w król kim czasie po pooraniu próby./krwi ze względu na labllność receptorów lim ferrytowych, a także* sfunye*l) limfocytów.