DSC00387

235

235

Han'

Kri'*"

Większa ilość norm tworzy wówczas jednolitą całość pewien system, pewien „porządek" gdy ich muc obowiązująca. tch waznosc da s,ę sprowadzić do jakiejś' jednej normy, jako ostatecznej. « spótnej podstawy tch mocy obowiązującej. Ta podstawowa norma jest tym ostatecznym źródłem, tą ostateczną przyczyną jedności (całości) wszystkich (możliwie nawet bardzo licz-nych) norm. tworzących dany „porządek". To. żc pewna norma należy do pewnego oznaczonego porządku, określić można jedynie przez możliwość sprowadzenia, odniesienia jej mocy obowiązującej do normy zasadniczej, ustanawiającej ten właśnie porządek. Według rodzaju tej normy zasadniczej,

,t raczej według natury najwyższej zasady. / której norma ta czerpie swą moc obowiązującą, można rozróżnić dwa rodzaje porządku (systemu norm). Normy pierwszego rodzaju „mają moc obowiązującą", to jest określone nimi zachowanie ludzkie należy z mocy ich treści uważać za powinność, treść ich bowiem posiada bezpośrednio właściwość zapewniającą im moc zobowiązywania. Właściwość tę w treści swej posiadają normy powyższe przez to, że dadzą się odnieść i sprowadzić do normy zasadniczej, ze treść ich. jako norm tworzących dany porządek, da się jako szczegół podciągnąć pod treść normy zasadniczej, jako ogólnej zasady prawnej. Normami tego rodzaju są normy moralności. Normy takie, jak np.: nic powinieneś kłaniać, nie powinieneś oszukiwać, powinieneś przyrzeczenia swego dotrzymać itp. wywodzą się z normy zasadniczej, wymagającej od ludzi rzetelności. Do zasadniczej normy: kochaj bliźniego, sprowadzić można normy: nie powinieneś drugiego uszkadzać, powinieneś bliźniemu w razie potrzeby spieszyć z pomocą itd. Oczywiście dla rozważań niniejszych obojętne jest, co stanowi normę zasadniczą pewnego systemu moralności; chodzi jedynie o stwierdzenie, że wiele norm moralności zawartych jest już w jej normie zasadniczej, podobnie jak. że jakiś szczegół mieści się w całości, żc zatem wszystkie szczegółowe normy moralności wyprowadzić można drogą procesu myślowego z ogólnej normy zasadniczej na zasadzie wnioskowania z całości na część.

§ 29. Porządek pruwny jako łączność (jednolitość) w procesie wytwurz.aniu norm

Inaczej ma się rzecz z normami prawnymi, ich moc obowiązująca bowiem nie zależy od ich treści. Każda dowolna treść może być prawem, nie ma też ludzkiego zachowania, które by jako takie, z przyczyny swej jakości, nie mogło być treścią normy prawnej, /a normę prawną uchodzi norma jedynie z tego powodu, że powstała w pewien szczegółowo oznaczony sposób, że została wytworzona według, pewnej ściśle określonej reguły, według pewnej specy-