DSCN1751

tocznego ludzie zaangażowani profesjonalnie w kontrolowanie innych stosują zasady opisane w Księciu. Richard Christie \v 1964 r. przedstawił koncepcję badań ,jna-kiawelizmu w kontaktach międzyludzkich”. Zastosował on kwestionariusz zawierający tzw. skalę Mach (później kilkakrotnie udoskonalaną), opartą bezpośrednio na twierdzeniach zaczerpniętych z Księcia. Rezultaty badań przedstawione zostały w pracy Studies in Machiavelism [R. Christie, F.L. Geis 1970]. Wyłania się tam „osobowość makiawelistyczna” jako syndrom następujących właściwości: 1. Nieufny wobec innych, nie angażuje emocji w kontaktach z ludźmi („syndrom chłodu” w przeciwieństwie do „miękkiego, czułego kontaktu”), dąży do manipulowania innymi, traktując ich jak przedmioty. 2. Dopuszcza działanie poza normami moralnymi, dopuszcza kłamstwo i oszustwo, przy czym, jak podkreślają autorzy, różnica między osobnikami o wysokich i niskich wskaźnikach makiawelizmu nie tkwi w liczbie kłamstw i oszustw, lecz w tym, że jednostki wykazujące nasilone cechy makiawelizmu potrafią dłużej i głębiej patrzeć w oczy osobie oszukiwanej i okłamywanej (K. Pospiszyl 1985, s. 20]. W kontaktach z innymi decydujący jest dla niego utylitarny aspekt tych kontaktów. 3. Nie wykazuje poważniejszych zaburzeń psychicznych, nie traci kontaktu z rzeczywistością, odporny na wpływ czynników zakłócających działanie, zdolny do koncentracji poznawczej. 4. Potrzebuje sukcesu w rozgrywkach z innymi ludźmi, ich potrzeby są dla niego mniej ważne.

W dalszych rozważaniach nad „osobowością makiawelistyczną” stawia się następujące pytania: 1. Czy osoby opisanego typu funkcjonują sprawniej wówczas, gdy realizują cele egocentryczne, czy wówczas, gdy realizują cele społeczne? 2. Jak oceniać (wyważać) działanie manipulatorskie, jeśli z punktu widzenia określonych kryteriów, np. ekonomicznych, przyniosło ono korzystne rezultaty, lecz są one okupione stratami moralnymi, psychicznymi, ludzkimi?

3. Stwierdzono powinowactwo między cechami psychopatycznymi a skłonnością do manipulowania innymi i bezuczuciowością w stosunkach interpersonalnych. Jednocześnie następuje ilościowy wzrost stanowisk kierowniczych różnego szczebla - stanowisk, które niejako z natury rzeczy stwarzają możliwość manipulowania innymi, co z kolei wpływa na osobowości rzesz podwładnych. Czy światu nie zagraża więc epidemia makiawelizmu i psychopatyzacja stosunków międzyludzkich? 4. W jaki sposób prawidłowe struktury społeczne, wzrost wiedzy o ich funkcjonowaniu, rozpowszechnianie się postaw autentycznych mogą ograniczać i korygować wyżej wspomniane procesy? (M.P.)

Zob. autentyczność w życiu społecznym, normy społeczne, pranie mózgu, socjotcchnika.

Literatura:

Christie R., Geis F.L., 1970. Studies in Ma-chiavelism, Acadcmic Press. New York. Jarymowicz M., 1980. Mtddawełizm - osobowość ludzi nastawionych na manipulowanie innymi [w:] Osobowość a społeczne zachowanie się ludzi, pod red. J Revko\vskieeo. PWN, Warszawa.

Jay A., 1996, Machiavelli i zarządzanie, PWE, Warszawa.

Machiayelli N., 1987, Książę. PIW. Warszawa Pospiszyl K„ 1985. Psychopatia. PWN. Warszawa

V., 1996. Menedżer jak mafioso. Studio EMKA. Warszawa.

Makrostruktura, zob. struktura społeczna.

Manipulowanie, zob. socjotcchnika.

Manipulowanie wrażeniami, zob. image, koncepcja dramaturgiczna.

Marginalizacja, proces utraty społecznego znaczenia lub wpływu na bieg zdarzeń; przesuwanie się z pozycji centralnej na peryferyjną. Marginalizacja przybierać może formę degradacji, pauperyzacji lub dobrowolnej ucieczki.

Stefan Czarnowski (1989, s. 206] „margines społeczny” określa jako liczbę , jed-