DSCN1821

Ruchy społeczne 169

(Matów do zajmowania danej pozycji poddają ponownemu sprawdzeniu rezultaty osiągnięte przez rodzinę, kościół i szkołę, a ponadto badają specyficzne uzdolnienia jednostek przydatne do pomyślnego pełnienia danej funkcji (zob. [PA. Sorokin 1928, S. 751]). Wszystkie wskazane wyżej instytucje oprócz zadań wychowawczych i edukacyjnych pełnia. - nie mniej ważne - funkcje selekcyjne i sprawdzające.

Ruchliwość społeczna nie powinna być aozsamiana z ruchliwością przestrzenną ań z ruchem naturalnym ludności - pojęciem demograficznym, oznaczającym zmiany liczby urodzin i zgonów w obrębie ja-feiejś populacji. (A.S.)

Zob, efekt aureoli, klasy' społeczne, migracja, pzetnoc symboliczna, socjalizacja, struktura spotom, „wyścig szczurów

Literatura:

Oułasiński J., 1979, Drogi awansu społecznego robotnika. Studium oparte na autobiografiach robotników, Lud. Spółdz. Wydaw., Warszawa

Iipset SM. Bendix R . 1964, Ruchliwość społeczna w społeczeństwie przemysłowym, PWN, Warszawa.

Mach B.W, 1989, Funkcja i działanie: systemowa koncepcja ruchliwości społecznej, PWN, Warszawa.

Sorokin PA, 1927, Social Mobilny. Harpcr, New York

Sorokin PA, 1928, Conlemporary Sociołogicał Thtaries, Harpcr and Brothers. New York. London.

Ruchy społeczne, różnorodne formy zachowań zbiorowych mające na celu doprowadzenie do zmiany społecznej. Herbert Skaner [1969] rozróżnia „elementarne" i „zorganizowane" formy zachowań zbiorowych. Formy „zorganizowane” to ruchy społeczne. Formy „elementarne" zachowań zbiorowych to np. wzburzony tłum, panika aa giełdzie, histeria wojenna lub każdy inny spontanicznie powstały społeczny niepokój. Tu także zalicza się zachowania typowe dla tkmu, masy, publiczności. Ruchy społeczne, mimo że zawsze wykazują pewien stopień zorganizowania, mogą powstawać w sposób spontaniczny. Wyodrębnia się ruchy rewolucyjne, reformatorskie, a także degresywne. W innym ujęciu wyodrębnić można ruchy zorientowane na wartości, na władzę lub na partycypację. Georges Sorel wskazywał. że silne ruchy polityczne są substytutem religii.

Proces formowania się ruchu społecznego może być ujmowany z perspektywy konfliktu klasowego. Przydatnym narzędziem analizy jest model zaproponowany przez Ralfa Dahrendorfa [1959] zawierający podział na grupę interesów i ąuasi-gnipę. Grupa interesu skupia osoby zainteresowane dokonaniem określonych przekształceń w obrębie społeczeństwa; osoby prowadzące działalność informacyjną, propagandową tworzące nową ideologię. Quasi-grupa natomiast to rzesza potencjalnych zwolenników proponowanych - przez grupę interesu - zmian. W sprzyjających warunkach, gdy dochodzi do wybuchu społecznego ąuasi--grupa przekształca się w rzeczywistą gnipę (klasę) społeczną zdolną do przejęcia władzy i urzeczywistnienia proponowanych zmian. Grupa interesu staje się wówczas elitą władzy.

Alain Touraine [1995, s. 219] badaniom nad ruchami społecznymi przypisuje centralne miejsce w analizie socjologicznej. Ruchy społeczne stanowią wyraz strukturalnych konfliktów danego typu społeczeństwa. Konflikty te dotyczą kontroli nad narzędziami transformacji i kształtowania życia społecznego. a także zmierzają do narzucenia dominacji kulturowej. W danym typie społeczeństwa istnieje tylko jedna „centralna para skonfliktowanych ruchów społecznych”. Według A. Touraine’a wyodrębnić można trzy główne rodzaje mchów społecznych: I) mchy społeczne w ścisłym tego słowa znaczeniu, ich podstawą jest konflikt dotyczący kontroli wzorców kulturowych; 2) ruchy historyczne, nastawione na kontrolę przejścia z jednego typu społeczeństwa w drugi; 3) mchy kulturowe, odnoszące się do transformacji wartości kulturowych