DSCN1821 (3)

Ruchy społeczne 169

dydatów do zajmowania danej pozycji pod-diyą ponownemu sprawdzeniu rezultaty sięgnięte przez rodzinę, kościół i szkołę, a ponadto badają specyficzne uzdolnienia jednostek przydatne do pomyślnego pełnieni- danej funkcji (zob [P.A. Sorokin 1928, s. 751]). Wszystkie wskazane wyżej instytucje oprócz zadań wychowawczych i edukacyjnych pełnią — nie mniej ważne — funkcje selekcyjne i sprawdzające.

Ruchliwość społeczna nie powinna być utożsamiana z ruchliwością przestrzenną ara z niebem naturalnym ludności — pojęciem demograficznym, oznaczającym zmiany liczby urodzin i zgonów w obrębie jakiejś populacji. (A.S.)

Zob. efekt aureoli, klasy społeczne, migracja, przemoc symboliczna, socjalizacja, struktura społeczna, „wyścig szczurów”.

Ltentun:

Cfclhtińd i i.. 1979. Drogi awansu społecznego robotnika. Studium oparte na autobiografiach robotników, Lud. Spółdz. Wydaw„ Warszawa.

Lipset S.M.. Bendix R-- 1964, Ruchliwość społeczna w społeczeństwie przemysłowym, PWN. Warszawa.

Mach B.W., 1989, Funkcja i działanie: systemowa koncepcja ruchliwości społecznej, PWN. Warszawa.

Sorokin P.A., 1927, Sociał Mobiłity, Harpcr. New York.

Sorokin P.A., 1928, Contemporary Sociołogicał Thearies, Harpcr and Brothers. New York. London.

Ruchy społeczne, różnorodne formy zachowań zbiorowych mające na celu doprowadzenie do zmiany społecznej. Herbert Blumer [1969] rozróżnia „elementarne” i „zorganizowane” formy zachowań zbiorowych. Formy „zorganizowane” to ruchy społeczne. Formy „elementarne” zachowań zbiorowych to np. wzburzony tłum. panika aa giełdzie, histeria wojenna lub każdy inny spontanicznie powstały społeczny niepokój.

Tu także zalicza się zachowania typowe dla tłumu, masy, publiczności. Ruchy społeczne, mimo te zawsze wykazują pewien stopień

zorganizowania, mogą powstawać w sposób spontaniczny. Wyodrębnia się ruchy rewolucyjne, reformatorskie, a także ekspresyw-ne W innym ujęciu wyodrębnić można ruchy zorientowane na wartości, na władzę lub na partycypację. Georges Sorel wskazywał. ze silne ruchy polityczne są substytutem religii.

Proces formowania się ruchu społecznego może być ujmowany z perspektywy konfliktu klasowego. Przydatnym narzędziem analizy jest model zaproponowany przez Ralfa Dahrendorfa [1959] zawierający podział na grupę interesów i quasi-grupę. Grupa interesu skupia osoby zainteresowane dokonaniem określonych przekształceń w obrębie społeczeństwa; osoby prowadzące działalność informacyjną, propagandową, tworzące nową ideologię. Quasi-grupa natomiast to rzesza potencjalnych zwolenników proponowanych — przez grupę interesu

—    zmian. W sprzyjających warunkach, gdy dochodzi do wybuchu społecznego quasi-

-    grupa przekształca się w rzeczywistą grupę (klasę) społeczną, zdolną do przejęcia władzy i urzeczywistnienia proponowanych zmian. Grupa interesu staje się wówczas elitą władzy.

Alain Touraine [1995. s. 219] badaniom nad ruchami społecznymi przypisuje centralne miejsce w analizie socjologicznej. Ruchy społeczne stanowią wyraz strukturalnych konfliktów danego typu społeczeństwa. Konflikty te dotyczą kontroli nad narzędziami transformacji i kształtowania życia społecznego. a także zmierzają do narzucenia dominacji kulturowej. W danym typie społeczeństwa istnieje tylko jedna „centralna para skonfliktowanych ruchów społecznych”. Według A. Touraine*a wyodrębnić można trzy główne rodzaje ruchów społecznych: I) ruchy społeczne w ścisłym tego słowa znaczeniu, ich podstawą jest konflikt dotyczący kontroli wzorców kulturowych; 2) ruchy historyczne, nastawione na kontrolę przejścia z jednego typu społeczeństwa w drugi; 3) ruchy kulturowe, odnoszące się do transformacji wartości kulturowych