FizykaII22501

219

śny. Dla okazania wpływu pudeł, napełnionych powietrzem, na wzmocnienie głosu, sporządził Savart przyrząd {Fig. 93),

w którym półkuliste naczynie jest spiżowe, a walec z jednej strony otwarty, tekturowy. Dobywając smyczkiem z naczynia tony, odpowiednie rozmiarom rury walcowćj, słychać je nadzwyczaj mocno. Według świadectwa Witruwiusza Fis:. 93.    miano podobnych

naczyń spiżowych u-

żywać w starożytności w teatrach dla wzmacniania głosn aktorów. To wzmacnianie tonu przez spółdrganie ciał sprężystych, sprawiających rozdźwięk, tłumaczy się bezpośrednio z ogólnych praw mechaniki. Póki bowiem strony lub poprzecznie drgające pręty małej rozciągłości drgają same w powietrzu, niewielkie ilości tego ostatniego przechodzą w ruch drgający; gdy zaś są w połączeniu z rozległeini, a cienkiemi ścianami znacznej sprężystości, które w równoczasowe współdrganie wprawiają, daleko większa masa powietrza bierze naraz udział w tym ruchu, a z masą cząstek drgających rośnie też i natężenie tonów, zawisłe od uderzeń o zdrowy organ słuchu. Co się jednak przez to zyskuje na mocy tonu, traci się koniecznie na czasie trwania jego, gdyż inaczej prawo Helmholtza *) o zachowaniu siły nie byłoby ogólnem prawem natury (§ 114). Dla tego widełki strojowe i strona naciągnięta, wydajać ton w powietrzu, zatrzymują długo swój ruch drgający, w połączeniu zaś z pudłem rozdźwię-cznem tracą go bardzo prędko. Z tego, co tu powiedziano, widać: najprzód, że w systemie ciał elastycznych, połączonych ze

) O bacz bibliotece Ossolińskich, Tom II i III Dra Urbańskiego „Wieczyste ritcln/- i „Ekonomia świata¹, tudzież Helmholtza: „Erhaltung- der llraft. Manheim.