Image001801 djvu

17

4.

WARTOŚCI.

Wartość a ideał. Teorja i filozofja wartości. Podział wartości. Rozumowanie racjonalne i wartościowe. Dewotka Krasickiego, jako przykład sprzeczności psychologicznej. Wartości wyższe. Charakterystyka pozytywizmu i romantyzmu ze stanowiska teorji wartości. Szermierze wartości: moraliści, jak St. Brzozowski, i publicyści jak St. Orzechowski.

Dziedzina wartości jest może najmniej w nauce nasze uporządkowana, a w podręcznikach szkolnych niemal nie reprezentowana. To, co w mowie potocznej nazywa się ide alem, stanowi właściwie pewną kategorję wartości. Niektóre dawniejsze podręczniki psychologji, jak n. p. cytowany Bur-ckhardta, bardzo obszernie omawiały świat idealny, poświęcając im specjalny rozdział. Podręczniki nowsze o ideałach nic nie mówią, a ponieważ równocześnie ignorują nowszą teorję wartości, pozostawiają w wykształceniu ucznia dużą lukę. Rezultat jest ten, że uczeń, wyszedłszy ze szkoły, będzie bardzo dobrze znał różne bezużyteczne drobiazgi z dziedziny wrażeń zmysłowych, a równocześnie będzie zupełnie zdyzorjentowany w stosunku do ważnej dziedziny ideałów i wartości.

Jak wiadomo, pojęcie wartości spopularyzował w Europie Fr, Nietzsche, który głosił, że jego filozofja jest przewartościowaniem wszystkich wartości. U nas wyniki nowszych dociekań psychologicznych i filozoficznych nad zagadnieniem wartości przyswoił sobie Stanisław Brzozowski. Książki tego autora, jak n. p. Legenda Młodej Polski, są niezrozumiałe nawet dla ludzi z akademickiem wykształceniem. Do zrozumienia książek Brzozowskiego jest potrzebny specjalny klucz, którym jest właśnie teorja wartości.

Opanowanie teorji wartości sprawia czasem pewną trudność, bo niemieccy badacze tej dziedziny grzeszą często, jak to słusznie zaznacza Th. Ribot, scholastyką. Łatwy wykład tej teorji można znaleźć właśnie w przystępnej książce tegoż Ri-bota p. t. Logtka uczuć, Kraków 1921. Psychologja zajmuje się

2