image022 (37)

B. Niraiłctko. Katafcrmt szkolne. Wannwi 2007.

ISBN V.'8-Si tOSO?-l I -8. * by WAlP 2007

B. Niraiłctko. Katafcrmt szkolne. Wannwi 2007.

ISBN V.'8-Si tOSO?-l I -8. * by WAlP 2007

Rozdział 2

Poznajmy się bliżej: uczniowie i nauczyciele

By ludzi zrozumieć, musimy ich poznać. W podręczniku posługujemy się w tym cełu fikcją, w nadziei, że opowieści wplecione w tekst pomogą Czytelnikom w tworzeniu własnych, autentycznych diagnoz dydaktycznych.

Bez wyobrażeń literackich nie potrafimy się w pedagogice obejść. Ani szkoła jako organizacja, ani - tym bardziej - oddział szkolny (klasa) jako wspólnota dydaktyczna nic dadzą się bowiem trafnie opisać matematycznie, za pomocą układu zmiennych i zależności. Przyczyna tego nie tkwi, jak się czasem sądzi, w szczególnej złożoności tych układów, bo przyroda jest nie mniej skomplikowana niż społeczeństwo. Decydują: (1) oryginalność struktur osobowości uczniów i nauczycieli oraz wytworzonej przez nich wspólnoty, (2) duża zmienność, elastyczność tych struktur.

Wydarzenia w życiu uczniów i ich nauczyciela mogą mieć większe znaczenie dla przebiegu zajęć edukacyjnych niż, skądinąd niezbędny, plan dydaktyczny tych zajęć. Część tych wydarzeń, a co więcej - osobiste reakcje na nie, możemy jednak przewidzieć, gdy mamy pewną wiedzę o osobach uczestniczących.

W tym rozdziale sześcioro bohaterów podręcznika powie nam sporo o sobie. Ta wiedza posłuży za przykład zależności kształcenia od ludzi biorących w nim udział. Ich osobowość warunkuje, wzbogaca, ale zarazem utrudnia codzienną pracę szkoły.

„Dydaktyka niedzielna”

Istnieją (w literaturze anglosaskiej) baśnie o dydaktyce niedzielnej, jako teorii kształcenia łatwego: bez przeszkód i w promiennym nastroju. W legendarnych

www.waip.com.pl

46 Roidzttł 2. Poznajmy się Nn<i uczniów I nauczyciele

Jezioranach Smętnych (w oryginale: Lakę Wobegon) słońce nigdy nie zachodzi, wszystkie dzieci są pilne i nieprzeciętnie zdolne, nauczyciele biegną do pracy z uśmiechem szczęścia na twarzy, a wykształceni pedagogicznie rodzice prześcigają się w pomocy szkole.

Do tego typu sytuacji wydają się przygotowywać studenta niektóre podręczniki dydaktyki. Zawierają wskazówki dla idealnego nauczyciela w idealnej szkole, której jedyną potrzebą jest korzystanie z dobrych rad. Autorzy lansują wzory przydatne w placówce „jaka powinna być", a czytelnicy - często słusznie - podejrzewają, że oni sami nigdy nie byli nauczycielami i nie znają rzeczywistości szkolnej, jaka jest.

A co na to psychologia, socjologia, teoria wychowania, dydaktyki przedmiotowe? - zapyta tradycyjny dydaktyk i doda. że kandydatów do zawodu obowiązują praktyki, podczas których mogą poznać współczesną szkołę. To racja, ale niepełna. Wytwarzanie realistycznej wiedzy pedagogicznej jest jednym z głównych zadań teorii kształcenia. Podręcznik nie powinien tworzyć sytuacji „życzeniowej”, być może poręcznej dla uczonych refleksji, lecz dalekiej od warunków rzeczywistych.

Różnice indywidualne

Największa dla dydaktyków fikcja zawarta w smętnojeziorańskich baśniach, bodaj większa niż niezachodzące nigdy słońce, dotyczy uczniów jednakowo wybitnych w pilności i zdolności. Stwarzałoby to nauczycielom tak luksusową sytuację, jak kształcenie pojedynczego olimpijczyka. Znikłyby standardy i porównania. „W idealnym świecie ocenianie osiągnięć uczniów, jakie obecnie stosujemy, byłoby niepotrzebne" - napisała Susan Brookhart (2004, s. 4). Jedna wspólna ocena, i to najwyższa, byłaby z góry znana.

W rzeczywistości istnieją między uczniami duże różnice indywidualne, czyli właściwości prowadzące do odmiennych zachowań w jednakowych sytuacjach zewnętrznych. „Różnice indywidualne to zjawisko polegające na tym, że jednostki (ludzie i zwierzęta) należące do tej samej populacji różnią się między sobą pod względem porównywanych właściwości fizycznych i psychicznych" - twierdzi Jan Strelau (2002, s. 23) w podręczniku psychologii różnic indywidualnych, dyscypliny naukowej zajmującej się porównywaniem zdolności i osobowości ludzi.

Ta dyscyplina jest młoda, bo wyłoniła się dopiero w połowie XIX wieku, z biologicznych badań Karola Darwina nad powstawaniem gatunków i Franciszka Galtona nad dziedziczeniem geniuszu. Jej szybki rozwój nastąpił z początkiem XX wieku, gdy pojawiły się testy inteligencji wraz z teorią pomiaru psychologicznego - psychometrią.

Psychologia różnic indywidualnych była do niedawna polem zawziętych sporów metodologicznych i politycznych (Strelau, 2002, r. 3). Szło głównie o sprawę